Revista (PDF) - Universidade do Minho

194
4. Conclusións.
Nada hai menos etnocéntrico que Europa:
sobre a universalidade da cultura europea.
DIACRÍTICA
O que o proxecto filosófico nacido en Grecia pon en xogo é a posibilidade
ou non – o direi retomando unha expresión provocadora de
Karl-Otto Apel – dunha «misión universalista» 11 da cultura europea.
O que o pensamiento occidental parece perseguir de forma máis ou
menos constante, máis ou menos explícita, é a consecución dun conocimento
que propoña verdades, normas e valores válidos universalmente.
Non se trata só da posibilidade dun pensamento universal que
satisfaga as apetencias dunha razón teórica, senón tamén, e cecais
iso sexa o máis importante para o destino do home e do mundo no
que a súa vida se desenvolve, que satisfaga as necesidades de apodicticidade
que sinte tamén a razón axiolóxica e práctica. En definitiva,
trátase de enfrenta-la posibilidade ou non dunha ética universal. Sei
que todo isto pode escandaliza-la nosa sensibilidade postmoderna, que
pode repugna-lo noso moi probable talante ecuménico. Eu concordo
con Apel na crítica que fai a certos autores relevantes do noso tempo
que non consideran nin necesarios, ni factibles un pensamento e unha
ética universalistas.
Apel cita a M. Foucault, J.-F. Lyotard, ó neopragmatista americán
Rorty, ó británico MacIntyre e os neoaristotélicos alemáns H. Lübbe e
Marquard. Os franceses citados se opondrían, entre outras moitas
razóns, en función de que o universalismo violaría as «diferencias individuales»
das formas de vida que o home despregou ó longo e ancho
do planeta. Rorty oponse porque unha ética universal atentaría contra
a continxencia na que se ten que desenvolve-lo consenso, instrumento
imprescindible cara o establecimento colectivo de normas. H. Lübe e
Marquard creen que intentar medir ou valora-las mores, propias ou
alleas, en función de criterios universais da razón é más ben un perigo,
que unha axuda. Nós creemos, con Apel, que «si la crítica de la racionalidad
en nombre de la différence y de la pluralité tiene la finalidad de
discutir toda unidad e identidad de la razón, incluso aquella unidad de
——————————
11 A expresión aparece en Karl-Otto APEL, «¿Necesitamos en la actualidad una
ética universalista, o estamos ante una idea de poder eurocéntrico?» (Conferencia
pronunciada en novembro de 1992 na Univesitat Jaume I, dentro deo marco do proxecto
de investigación «Europa y el progreso sostenido»), en GARCÍA MARZÁ, Vicente Domingo y
MARTÍNEZ GUZMÁN, Vicent; Teoría de Europa, Nau llibres, Valencia, 1993, páxs. 9-17.