Op steenworp afstand - Oapen

preadvies uit 1947 over maatschappelijke planning voor de economie zette Van Cleeff
zijn standpunt uiteen en schetste hij hoe, naast een conjuncturele planning, juist in
de moderne tijd een planning nodig zou zijn voor de wijziging van de economische
structuur en daarmee van de structuur van de historisch gegroeide maatschappelijke
verhoudingen (Van Cleeff 1947). Zijns inziens moest er een toporganisatie komen
voor de planning en leiding van de economie, waarbij de macht zou liggen bij de ser,
de raad voor Economische Aangelegenheden en het cpb. De minister van Economische
Zaken zou in dit geheel de centrale coördinator en “opperste leider” (ibid: 23)
worden van het sociaal-economisch beleid. Het leek toen al een achterhoedegevecht
omdat Tinbergen de strijd om de toekomst van het cpb aan het winnen was met zijn
econometrische methode en economische modelbouw. Deze thematiek komt terug
bij de voorgeschiedenis van de wrr in hoofdstuk 6: moet de wrr modellen gaan
bouwen of aan integrale planning gaan doen?
Begin jaren vijftig verschenen de eerste economische modellen die lange tijd de
economische politiek hebben ‘begeleid’. Het cpb verwierf zijn positie binnen het
complex van instellingen voor sociaal en economisch beleid, na een afspraak over
een taakverdeling waarbij de opstelling van de Nationale Rekeningen berustte bij het
cbs en het maken van prognosticerende economische modellen bij het cpb (het cpb
richtte zich meer op de toekomst, het cbs inventariseerde meer ‘het verleden’; vgl.
Van den Boogaard 2000). De directeur van het cpb werd kroonlid van de ser. Naast
het cpb kreeg de minister van Economische Zaken een eigen stafdirectie Algemene
Economische Politiek (aep) voor de wetenschappelijke ambtelijke ondersteuning.
De ‘omvattende’ planning, die ook besloten lag in de naam van een Centraal Planbureau,
was er dus niet gekomen.
Ruimtelijke planning
Ook de rijksdienst voor het Nationale Plan werd, anders dan de naam kan doen vermoeden,
niet het bureau voor integrale planning. Deze dienst dateerde uit de Tweede
Wereldoorlog. Ze ontwikkelde zich al vrij snel tot een bureau ten dienste van de begeleiding
van de ruimtelijke ordening. Behalve planningtaken kreeg zij ook inspectietaken.
Ze richtte zich op goedkeuring van regionale streekplannen en de opstelling
van nota’s en rapporten over onder meer (gelijkmatiger) spreiding van de bevolking
over het westen des lands (ongeveer wat we nu Randstad noemen). De dienst functioneerde
op basis van een voorlopig besluit uit 1945, in afwachting van een aangekondigde
nieuwe wet. Die wet, de Wet op de Ruimtelijke Ordening, trad in 1965 in werking
en bevatte een uitgebreid planningsysteem en bindende bestuursinstrumenten
(bestemmingsplan e.a.). Het institutionele bouwwerk bestond naast een eind jaren
35 ja ar wrr
107