Op steenworp afstand - Oapen

422
op de brug t us sen
w e t ensch a p en pol i t iek
35 ja ar wrr
op zou moeten komen. Ambtelijke kinnesinne, oordeelt oud-raadslid Arie van der
Zwan terugkijkend. “Het was ‘not invented here’. Zo simpel lag dat.”
Ook politici zijn lang niet altijd gelukkig met het werk van de wrr. Het rapport
van Louise Gunning uit 1997 dat een einde probeerde te maken aan de al
jaren slepende discussie over het politiek uiterst gevoelig dossier van de ziektekostenverzekering
werd door de verantwoordelijke minister al publiekelijk afgeserveerd
nog voor de officiële presentatie.
Maar politici hebben verschillende meningen en vertegenwoordigen andere
belangen. Dus is het niet vreemd dat wat de ene politicus als een bedreiging ziet
door een ander schouderophalend wordt afgedaan. Toenmalig wrr-voorzitter
Michiel Scheltema werd onaangenaam verrast toen hij in 2001 bij minister Herfkens
van Ontwikkelingssamenwerking op bezoek ging voor een toelichting op
het rapport Ontwikkelingsbeleid en goed bestuur, dat kort daarop zou verschijnen.
Dat rapport kon de raad maar beter niet uitbrengen, zo kreeg hij van de bewindsvrouw
te horen. En toen haar pogingen om het van tafel te krijgen vruchteloos
leken, suggereerde ze om dan tenminste een aantal formuleringen te veranderen.
Ook zonder succes.
Herfkens collega van Buitenlandse Zaken was Jozias van Aartsen. De vvdpoliticus
kan zich het bewuste rapport zes jaar later niet eens meer herinneren.
Als hij het ten behoeve van dit boek nog eens bestudeert, snapt hij ook weer
waarom. Er stond volgens hem geen nieuws in. “Het voegde weinig toe aan het
staand beleid.”
Van Aartsen herinnerde zich nog wel een ander rapport dat ruim tien jaar eerder
uitkwam. In 1990 was hij secretaris-generaal op het ministerie van Binnenlandse
Zaken toen Van de stad en de rand verscheen. Het rapport dat ondermeer
pleitte voor meer bestuurlijke en financiële armslag voor de vier grote steden,
konden hij en zijn toenmalige minister Dales perfect gebruiken voor het creëren
van politieke druk voor hun eigen plannen. Maar helaas voor de minister en haar
sg: het bleek niet voldoende om het parlement mee te krijgen.
De wrr moet het meer hebben van de lange termijn, zo blijkt ook uit dit boek.
Rapporten die geïnterviewden naar voren schuiven als hoogtepunten in de wrrgeschiedenis,
leverden vaak een nieuw perspectief voor een probleem waarmee
de overheid al jaren worstelde. En wisselingen van perspectief verlopen nou eenmaal
niet snel. Het duurt een flinke tijd voordat een andere visie wordt begrepen,
geaccepteerd, overgenomen en in de praktijk gebracht. “Een goed rapport heeft
een incubatietijd van Creutzfeld Jacob-achtige proporties”, stelt voormalig wrrlid
Hans Adriaansens. Oud-premier Lubbers gebruikt een ander beeld: “Het zijn
druppels die de steen doen slijten.”
Daarbij is het natuurlijk interessant om te zien op welke manier dat gebeurt.
Hoe beïnvloeden die rapporten van de raad het regeringsbeleid? Die vraag stellen,
is een stuk makkelijker dan hem beantwoorden. Het meten van invloed is
bijna onbegonnen werk, ook al omdat het handelen van een politicus of ambtenaar
zelden of nooit door een enkele factor wordt bepaald.