Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
2 2
Deel II - Duitsland
hebben een omvangrijk budget. Hierbij moet worden aangemerkt dat de Stiftungen
zelf geen denktanks zijn, maar grote stichtingen met elk een afdeling voor onderzoek,
beleid en advies. Ook deze afdelingen zijn echter relatief omvangrijk. In tegenstelling
tot de ‘grote zes’ zijn ze breed georiënteerd en niet toegespitst op één sector. De
stichtingen leggen graag de nadruk op deze onderzoeksactiviteiten, maar geven niet
altijd inzicht in waar en in hoeverre ze beleids- of advocacy-onderzoek verrichten, in
welke mate hun werk ideologisch is en wie ze consulteren (Thunert 2000). Ze benadrukken
vooral hun maatschappelijke en politieke bijdrage aan politieke educatie, of
hun werk ter ondersteuning van democratische processen in ontwikkelingslanden,
omdat ze voor deze speciale doeleinden fondsen krijgen. De Stiftungen krijgen voor
deze doeleinden geoormerkte fondsen van de federale overheid en de deelstaten.
Hoewel ze zijn geïnspireerd op de Amerikaanse politieke denktanks, zijn de Duitse
Stiftungen uitdrukkelijk onafhankelijk van hun moederpartijen. Deze onafhankelijkheid
is financieel, maar ook organisatorisch. Ze wordt gewaarborgd door bepaalde
spelregels, bijvoorbeeld dat actieve partijpolitici geen bestuurlijke functie binnen
de Stiftung mogen vervullen. De financiering van de Stiftungen loopt niet direct
via de politieke partijen, maar via de federale en Länder-overheden. Daarnaast is er
de mogelijkheid voor externe financiering, Drittmittel, om bepaalde projecten te
financieren. De Stiftungen hebben de juridische status van een vereniging. Hieraan
verbonden is de eis van financiële en organisatorische onafhankelijkheid van de moederpartij.
Naast de politieke partijen hebben ook enkele grote belangengroepen, zoals vakbonden
en werkgeversorganisaties, eigen denktanks ontwikkeld. In dit drukke landschap
van onderzoeksinstituten en Stiftungen is relatief weinig ruimte voor nieuwe spelers.
Duitsland kent bijvoorbeeld weinig denktanks uit de in hoofdstuk 1 besproken latere
golven, zoals advocacy-denktanks. Een uitzondering is het in 1997 opgerichte (Öko)
Institute for Applied Ecology.
De meeste denktanks in Duitsland zijn van het academische type. In het algemeen
delen ze een groot aantal kenmerken (Thunert in Stone en Denham 2004). Ze doen
in de regel zelf onderzoek, in plaats van uitbestedingen. Ze richten zich niet op
één onderwerp, maar beperken zich veelal wel tot één sector en werken dus niet
regeringsbreed of multisectoraal. De financiering komt grotendeels van de (centrale
en/of lokale) overheid en tegenwoordig in toenemende mate ook vanuit Europa. De
inbreng van projectfinanciering neemt naar verhouding steeds meer toe. De rekrutering
van personeel voor deze organisaties verloopt bijna volledig volgens academisch
patroon, al lijkt daar recent enige verandering in te komen. Thunert (ibid.) onderscheidt
binnen deze groep met gedeelde eigenschappen vier subgroepen:
wrr 35 ja ar