Op steenworp afstand - Oapen

Die kwetsbaarheid van de positie van de raad komt ook tot uiting in het feit dat de
raad zich niet te ver van het regeringsbeleid mag verwijderen – het moet iets toevoegen
aan het beleid –, maar anderzijds mag de raad ook weer niet te nabij het beleid
zijn en moet zijn onafhankelijkheid bewaren en soms ongemakkelijke vragen stellen
en een spiegel voorhouden, zoals sommige geïnterviewden benadrukken. Hij moet
afstand houden. Een garantie daarvoor is dat de raad zich moet richten op langetermijnvraagstukken,
die bijvoorbeeld niet op de agenda van het zittende kabinet staan.
Andere garanties zijn gelegen in de manier waarop de verhouding tussen overheidsbesluitvorming
en de functie van de raad is vormgegeven, bijvoorbeeld dat de raad
zijn voorstellen in de vorm van alternatieven verschaft, waaruit politici kunnen
kiezen. Een andere mogelijkheid is dat de raad informatie verschaft over ontwikkelingen
bij ongewijzigd beleid. Men kan ook zeggen dat de raad zich beperkt tot louter
beschrijving en analyse. Maar zoals Hirsch Ballin terecht opmerkt, elke beschrijving
en analyse van de “volle werkelijkheid” houdt keuzes in. En die kunnen en moeten
dan altijd ook zo goed mogelijk worden verantwoord, bijvoorbeeld doordat de raad
ze heeft laten toetsen in een wetenschappelijk forum.
Hirsch Ballin, de wrr, de Raad van State en de kwetsbaarheid van de wrr
E.M.H. Hirsch Ballin wees er in 1979 in zijn proefschrift al op dat het taakgebied van de
wrr net als dat van de Raad van State niet tot bepaalde beleidsterreinen of facetten is
beperkt. 43 Zo is in de functieomschrijving van de wrr geen beperking opgenomen naar
terrein of wetenschappelijke discipline. Hij voegde er echter aan toe dat de adviezen van
de wrr anders dan die van de Raad van State worden gepubliceerd in een stadium dat
verantwoordelijke bewindslieden hun standpunt nog niet hebben bepaald. 44 Maar de bevoegdheid
van de raad is anderzijds niet geheel onbegrensd. Zo is aan de wrr in de woorden
van Hirsch Ballin overeenkomstig de Memorie van Toelichting terughoudendheid
opgelegd om uit te sluiten “dat het politieke proces in ons land de ongewenste beïnvloeding
(ondergaat) van een vooringenomen, bevooroordeeld orgaan dat zich daarenboven
ook nog aan politieke controle zou onttrekken”. Twee factoren dwingen volgens de Memorie
van Toelichting de raad tot terughoudendheid: zijn onafhankelijkheid ten opzichte
van de regering én het samenvallen van zijn werkterrein met dat van de regering. Een
onafhankelijk overheidsorgaan dat vanuit een gezichtspunt dat niet verschilt met dat van
de regering en Staten-Generaal adviseert over te voeren beleid, zou een onzuiver element
kunnen gaan vormen in de politieke discussie. 45
35 ja ar wrr
20