Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
6
Deel I - De jaren zestig en zeventig
moesten de mensen mondiger en kritischer worden en leren het bedrijfsleven (multinationals)
en het gezag te wantrouwen. Vergroting van toegankelijkheid voltrekt
zich over een breed front, bijvoorbeeld ook wat betreft de verspreiding van cultuur
onder de bevolking door subsidiëring van kunstinstellingen en kunstuitingen. De
ontzuiling strekt zich ook uit tot de ‘rode familie’, zoals de pvda en aanverwante organisaties
werden aangeduid. Na een eerste periode van politieke vervlakking bij de
pvda, treden overigens in het ‘linkse kamp’ processen van (re)politisering op, met
bewondering voor het anarchistisch socialisme, voor de grote sprong voorwaarts van
Mao Tse Tung, het Cuba van Castro en het communistische arbeiderszelfbestuur in
Joegoslavië.
Terwijl de ontzuiling voortgaat en democratisering van onderop wordt bevorderd,
gaat de beweging van vergroting van organisatie van de maatschappij een nieuwe
fase in. Niet de toppen van de zuilen, maar de overheidsdepartementen krijgen nu de
centrale rol toebedeeld. Andere begrippen worden nu gemeengoed. In plaats van organisatie
en efficiency komen begrippen als beleid en planningstructuren meer op de
voorgrond te staan. Beleid was lange tijd een begrip dat stond voor zoiets als bedachtzaamheid
en bekend was van uitdrukkingen als met beleid te werk gaan. In deze
tijd wordt het een zelfstandig verschijnsel. Het heeft ook een eigen vorm: de nota.
Industrialisatienota’s en ruimtelijke ordeningsnota’s over het westen des lands waren
er al in de jaren vijftig, maar nu verspreidde de notapraktijk zich ook naar andere
terreinen, zoals het onderwijsbeleid en het maatschappelijk werk. Aanvankelijk was
een nota niet veel meer dan een wat ruim uitgevallen voorstadium voor het maken
van een memorie van toelichting bij een wetsontwerp, maar op den duur werden het
steeds meer eigenstandige producten die in de plaats konden komen van wetten. De
regering treedt ook naar buiten met nota’s en organiseert er inspraak omheen (Beleid
en Maatschappij 1977). De verzelfstandiging van beleid was ook zichtbaar in het feit
dat beleid zelf ook weer kan worden gepland. Bovendien heeft beleid fases, zoals beleidsvoorbereiding
en beleidsuitvoering. De universiteiten creëren ook nieuwe vakken,
‘kundes’, voor de deelgebieden van beleid, zoals arbeidsvoorwaardenbeleid, cultuurbeleid,
personeelsbeleid enz. Daarmee kon men beleidsmedewerker, een nieuw
soort beroep, worden. Bij beleid ging het anders dan veelal bij wetgeving niet om
structurering en ordening van verhoudingen, maar om planning van wat de overheid
gaat doen en veranderen in de samenleving. Bij planning en beleid lag de nadruk op
actie vanuit de overheid richting maatschappij, die door planning in beweging moest
worden gebracht. Als men een raket naar de maan kon sturen, dan moesten de politiek
en de maatschappij toch ook in staat zijn om complexe en langdurige sociale
problemen onder de knie te krijgen door sociale planning. De Verenigde Staten bood
daarvan zelf een voorbeeld door de afkondiging van een War on poverty en het con-
35 ja ar wrr