Op steenworp afstand - Oapen

• door de overheid ingestelde instituten die, binnen publieke richtlijnen, onafhankelijk
werken;
• niet-universitaire instituten, waarvan de meeste staan op de ‘blauwe lijst’;
• instituten en centra voor toegepast beleidsrelevant onderzoek verbonden aan
een universiteit;
• academische denktanks met private financiering.
De hechte relatie tussen denktanks en universiteiten kreeg een nieuwe dimensie
toen in de jaren negentig academici besloten ook beleidsadviseur te worden en eigen
onderzoeksinstituten op te richten (Thunert 2000). Voorbeelden van dit type instituut
zijn: Oswald-von-Nell-Breuning instituut voor bedrijfsethiek verbonden aan
het jezuïetencollege in Frankfurt en het Institut für Außen- und Sicherheitspolitik
aan de universiteit van Düsseldorf. Voor academici zijn dergelijke onderzoeksinstituten
goede manieren om de onderwijsverlichtingen te omzeilen of verminderen
(Weilemann in McGann en Weaver 2002).
De ‘blauwe lijst’ omvat organisaties die kwalificeren voor financiële ondersteuning,
omdat ze voldoen aan de voorwaarden van het Framework Agreement on the Promotion
of Research. In 1977 zijn de organisaties die voldeden aan deze voorwaarden
opgenomen op een lijst die werd gedrukt op blauw papier. In 1997 is de lijst
hernoemd als de Wissenschaftsgemeinschaft Gottfried Wilhelm Leibniz (Leibniz
Society). De financiering van deze instituten volgt meestal een 50-50 verdeling door
Federale overheid en Länder. Sommige van deze organisaties produceren direct beleidsrelevant
onderzoek. Andere, zoals het Wissenschaftszentrum Berlin, zijn minder
direct gericht op beleid en het doen van beleidsaanbevelingen. Veel denktanks
in Duitsland vullen hun budget aan met contractonderzoek, maar dit blijft slechts
aanvullend en is daarmee niet bepalend voor de identiteit van deze organisaties.
In de late jaren negentig wordt het financiële klimaat voor staatsgefinancierde denktanks
minder vriendelijk. Sommige organisaties van de blauwe lijst kregen te maken
met bezuinigingen (Thunert 2000). Desondanks blijft er een druk landschap van
goed gefinancierde denktanks bestaan, dan wel academisch, partijgebonden of verbonden
aan een belangengroep. Dit beperkt de ruimte en fondsen beschikbaar voor
onafhankelijke en gespecialiseerde advocacy-denktanks. Een aantal spelers weet
toch een plaats te verwerven, veelal door allianties aan te gaan met overheidsorganen
of private organisaties. Zo kwam in 1990 de Bertelsmann Stichting op als een grote
speler in privaat gefinancierd beleidsonderzoek met een budget dat grote staatsgefinancierde
instituten kan evenaren. Wat de Bertelsmann Stichting vergelijkbaar
maakt met denktanks is de wijze van organisatie. Het is meer dan een stichting die op
wrr 35 ja ar 2 3