Op steenworp afstand - Oapen

leren kan wellicht met een meer traditionele (cybernetische) benadering van leren
worden volstaan. Maar op het paradigmatische niveau gelden specifieke eisen die aan
dat verwerkingsproces kunnen worden gesteld. Leren geschiedt daar al snel in een
netwerk van actoren, en de kwaliteit van het leernetwerk zit in de kwaliteit van de
verbindingen tussen degenen die bij zo’n leerproces betrokken zijn. Dat zijn allereerst
een onafhankelijke en pluriforme set van instituties die belangrijke vragen en
aandachtspunten voor toekomstig beleid signaleren, verkennen en agenderen. Leren
is, we zeggen het met oud-raadslid Van Gunsteren, in de ongekende samenleving die
we intussen zijn geworden, steeds meer een kwestie van het adequaat organiseren
van contexten en situaties waarin variëteit tot stand komt en wordt ontwikkeld, en
waarin tegelijkertijd de mechanismen voorhanden zijn om tot een adequate selectie
van goede ideeën en adviezen te komen. Voor de kwesties die zich op het derde
niveau van leren aanbieden geldt dat de in de formele instituties nog vaak ingesleten,
systemische benadering van analyse en instructie eigenlijk nooit zal voldoen.
Geïnvesteerd moet worden in een wat meer ecologische benadering van variëteit
en selectie: en dat begint met een goed zicht op de randvoorwaarden die daarvoor
moeten zijn vervuld. Die randvoorwaarden laten zich niet snel denken in termen van
stroomlijnen en afstemmen, veeleer moeten we dan denken aan creatieve competitie,
vitale vormen van veelheid, drukke dialoog en scherpe beoordeling van wat het
beleid echt vooruit kan helpen.
Zoals Paul den Hoed in het eerste deel van deze bundel heeft laten zien, zijn vernieuwingen
en veranderingen in het adviesstelsel met enige regelmaat aan de orde.
Ook in het beleidsakkoord van Balkenende iv is er veel aandacht aan besteed, mede
op initiatief van het college van secretarissen-generaal, dat een hervorming van het
adviesstelsel al enige jaren op de agenda heeft staan. In verschillende notities wordt
gesproken van de al eerder vermelde bestuurlijke drukte, en een forse sanering van
het adviesstelsel zou aan de vermindering daarvan een bijdrage moeten leveren.
Blijkbaar is het nog mogelijk te wieden in de woestijn. Ook ontkokering van het
denken is een doelstelling die expliciet wordt nagestreefd. Daartoe wordt ook de
in het eerste deel van deze bundel genoemde commissie-De Wolff weer van stal
gehaald: reductie van het aantal adviesorganen zou kunnen worden nagestreefd
langs de lijnen die die commissie al in de jaren zeventig uitzette. Een clustering van
een beperkt aantal raden op een aantal hoofdaandachtsgebieden van beleid wordt
dan beoogd, die niet volledig parallel aan de departementale jurisdicties loopt. Ook
stroomlijning en afstemming zijn bekende desiderata. Sanering en kostenbesparing
zijn doelstellingen die in het kader van de ‘operatie vernieuwing rijksdienst’ ook in
de sfeer van het adviesstelsel offers vragen. Wat opvalt is dat de discussie vooral in
termen van structuren (simpeler!) en aantallen (minder!) wordt gevoerd. Maar de
wrr 35 ja ar
373