Op steenworp afstand - Oapen

512
op de brug t us sen
w e t ensch a p en pol i t iek
zeventien jaar weggeweest en het viel mij op
dat de raadsvergaderingen nog in dezelfde
zaal plaatsvonden, op hetzelfde tijdstip en
met dezelfde procedures. Ook het drankje
kwam nog steeds om twaalf uur binnen.”
Op de vraag of hij dat een prettige constatering
vond of een schok, is hij dubbel.
“Allebei een beetje. Het was wel vertrouwd,
maar aan de andere kant dacht ik ook: ‘De
tijd heeft toch niet stil gestaan?’ Je moet af
en toe wel een beetje veranderen. Maar veranderingen
werden hier niet altijd als verbeteringen
gezien.”
Scheltema wilde dat de raad meer naar buiten
ging treden met de rapporten. “De traditie tot
dan was dat een rapport in feite voor zichzelf
moest spreken. Het zag er mooi uit, werd
mooi gepresenteerd en was zo overtuigend
dat vervolgens iedereen het vanzelf wel zou
gaan uitvoeren.” Volgens Scheltema sloot die
benadering goed aan bij de aanpak die veel
raadsleden vanuit hun universitaire achtergrond
kenden. Wetenschappers denken over
een bepaald probleem na, schrijven er een
boek of artikel over en beginnen aan een volgend
probleem.
Extra lastig voor de wrr was dan ook
nog de periode van een maand of drie die
na het afronden van een rapport nodig was
voor het drukken. “Op het moment dat een
rapport uitkwam, was de projectgroep vaak
al weer ontbonden”, zegt Scheltema. “De
mensen die erin zaten, waren al weer bezig
met een volgend project. Maar zeker voor
een belangrijk rapport heb je tijd nodig om
het uit te leggen, om te vertellen wat het
belang ervan is, hoe het zich verhoudt tot het
35 ja ar wrr
bestaande beleid. Je moet de beleidsmakers
als het ware een beetje aan de hand meenemen.
Je kunt niet verwachten dat ze meteen
al bij het lezen denken: ‘Nu moeten we het
dus helemaal anders doen’.”
Voor die aanpak kreeg hij ook steun van
buiten. Het eerste rapport dat onder zijn
voorzitterschap verscheen, was Generatiebewust
beleid (1999) over de verhoudingen
tussen jong en oud, de vergrijzing en de
betaalbaarheid van de aow en de zorg. Voor
minister Zalm van Financiën was dat aanleiding
om bij de wrr op bezoek te gaan. “Hij
vond het een leuk rapport”, zegt Scheltema.
“Maar hij zei ook: ‘Waarom laten jullie er zo
weinig over horen? Jullie brengen rapporten
uit en vervolgens hoor ik daar niks meer
van’. Vervolgens zijn we geloof ik met ieder
rapport bij Zalm langs geweest”, zegt Scheltema.
“Dat waren interessante discussies
met soms de staatssecretaris erbij, wat hoge
ambtenaren en jonge honden.”
Daar bleef het niet bij. Scheltema trok ook
langs de andere departementen en de Tweede
Kamer. De wrr-voorzitter gebruikte
die gesprekken ook om te horen hoe zijn
gesprekspartners tegen zijn raad aankeken
en om adviesaanvragen los te krijgen. “Een
tijdlang waren alle onderwerpen op onze
agenda door onszelf bedacht. Dat vond ik
De traditie tot dan was dat een rapport in feite voor
zichzelf moest spreken.
ongelukkig. Als je als regering een denktank
hebt zoals de wrr wil zijn, moet je daar toch
ook een aantal vraagstukken neerleggen.”
Die aanvragen kwamen er wel, maar
mondjesmaat. Sommige waren wat explicieter
dan andere. Over de Toekomst van de nationale
rechtstaat (2002) had het kabinet geen
officieel verzoek ingediend, maar op andere