Op steenworp afstand - Oapen

en expertisecentra. Uiteindelijk worden de adviesraden departementaal ingedeeld en
daarmee drastisch in aantal gereduceerd en tevens steeds meer geplaatst onder het
primaat van de politiek.
Bij deze laatste ingreep speelde de Tweede Kamer een prominente rol en dat was niet
voor het eerst. Al in 1922 werd via een amendement grondwettelijk vastgelegd dat
vaste adviescolleges bij wet moeten worden ingesteld, zodat parlementaire invloed
verzekerd zou zijn. De vrees dat het evenwicht tussen regering en parlement verder
verstoord zou worden was hierbij een belangrijke reden. Op andere momenten zouden
rechtstreekse concurrentie van representatieve ‘brede’ adviesorganen of te hoge
kosten van een uitgebreid stelsel (Kaderwet van 1996) de voornaamste reden zijn
om op beperking aan te dringen. Volgens goed Hollands gebruik is het bestuurlijke
systeem nooit perfect en dat geldt ook voor de wereld van de adviesorganen; wellicht
verklaart dit het streven naar herindeling en de beduchtheid voor redundantie.
Tegelijk is het echter ook een dubbele werkelijkheid, want terwijl enerzijds
adviesraden worden samengevoegd en gereduceerd, worden elders nieuwe
(staats)commissies, raden en kenniscentra door de overheid opgericht. Er is vaak
sprake van cycli in het beleid ten aanzien van adviesorganen van wel of geen neventaken,
wel of geen gemengde (ambtelijk – niet ambtelijke) samenstelling, wel of geen
salariëring van de leden, enzovoorts.
Als er één ding is dat een eeuw geschiedenis van de vaste adviescolleges duidelijk
maakt, dan is dat wel dat hun positie veel minder afhankelijk is van hun eigen functioneren
dan van veranderingen in hun omgeving. Zaken als de opkomst van de verzuiling,
de verzorgingsstaat of internet, die van grote invloed waren, zijn alleen achteraf
te voorspellen. Om dezelfde redenen zijn uitspraken over de toekomst in hoge
mate speculatief. Wel kunnen er enkele voorzichtige conclusies getrokken worden
over de betekenis die permanente adviesorganen ceteris paribus kunnen hebben op
basis van hun mogelijke functies. Zo is het duidelijk dat representatie van belanghebbenden
en overleg na de geleidelijke verdwijning van de verzuiling sterk aan betekenis
ingeboet hebben. Ook het leveren van ‘enkel’ wetenschappelijke kennis, feiten
of beleidsopvattingen zou weinig meerwaarde hebben boven hetgeen universitaire
onderzoekers, planbureaus en departementale afdelingen kunnen bieden.
Wat anderen vooralsnog niet kunnen bieden en waaraan vermoedelijk wel behoefte
blijft bestaan is advisering over de zogenaamde wicked problems, die zich niet precies
aan departementale grenzen houden, die pas verhelderd kunnen worden door
de combinatie van maatschappelijke betrokkenheid, wetenschappelijke reflectie en
35 ja ar wrr
221