Op steenworp afstand - Oapen

480
op de brug t us sen
w e t ensch a p en pol i t iek
afdruk geweest op het functioneren van
de wrr.” Het betekende volgens hem een
duidelijke stijlbreuk in het functioneren
van de raad, zeker in vergelijking met de
eerste vier jaar van zijn ministerschap toen
Piet Hein Donner nog wrr-voorzitter was.
“In die functie heb ik hem nooit ontmoet,
maar dat is misschien typisch iets voor
juristen. Die denken: ‘Als ik iets opschrijf,
is het goed’. Maar het idee dat er vanzelf iets
gebeurt bij het uitbrengen van zo’n boek,
klopt natuurlijk niet. Je moet ermee de boer
op. Toen we bij het cpb met Scanning the
future kwamen, heb ik dat ook gedaan. Ik
heb daar geloof ik wel 200 lezingen over
gehouden. Dat ging van vakbonden tot
politieke partijen.”
Ronduit fantastisch vond Zalm Belang en
beleid uit 1994. Centraal in dat rapport over
de uitvoering van de sociale zekerheid was
het idee dat je instituties zo moet inrichten
dat ze een existentieel belang hebben bij een
goede uitvoering. “Dat heeft mij zeer geïnspireerd.
Dat was iets waarmee ik ook sinds
eind jaren tachtig bezig ben geweest op het
cpb. Die redenering had ik dan ook al langer,
maar ik had die nog nooit ergens zo als
concept verwoord gezien. Ik vond het een
35 ja ar wrr
eyeopener. Voor mij was dit echt een doorbraakrapport.”
“Het was in zekere zin het introduceren
van het marktmechanisme in de publieke
sector”, legt Zalm uit. De taakstelling bleef
een zaak van publieke belangenafweging,
Ja, hoe gaan die dingen in de praktijk?
Dan heb je vrijdags ministerraad en dan ligt er zo’n
dik rapport van de wrr waar een ambtenaar
bij heeft geschreven: ‘Je hoeft er geen opmerkingen
over te maken’. Dan ga je dus gewoon weer
verder met je volgende stukken.
maar de uitvoering werd in handen gelegd
van een instelling die er een enorm belang
bij had om dat ook goed te doen. “Ik had het
idee: dit kun je op heel veel terreinen toepassen.
Het was voor mij een inspiratiebron om
dit type hervormingen zoveel mogelijk door
te voeren.”
Dat laatste is dan ook inderdaad gebeurd.
Het gedachtegoed zit sterk in de wet Werk
en bijstand (2005), zegt Zalm. “Vroeger zeiden
we tegen de gemeenten: ‘Voeren jullie
de bijstand maar uit en stuur de rekening
maar naar ons. Dan laten we wel een inspecteur
kijken of jullie dat goed doen’. Dat zat
in zekere zin nog in de oude Weberiaanse
instructiesfeer. Nu hebben gemeenten een
duidelijk eigen financieel belang gekregen
bij een goede uitvoering. En nu hun eigen
existentie op het spel staat, zie je ook dat ze
zich heel aardig gedragen. Hetzelfde idee zat
natuurlijk ook achter de loondoorbetaling bij
ziekte en de premiedifferentiatie in de wao,
al is dat laatste voorlopig weer van tafel.”