Op steenworp afstand - Oapen

pen waren waarover hij een rapport wilde
schrijven: het hoger onderwijs en de arbeidsparticipatie.
Dat laatste sloot goed aan bij
een onderwerp waarmee hij gedurende zijn
wetenschappelijke loopbaan uitgebreid bezig
was geweest: de verzorgingsstaat.
Adriaansens ging er snel mee aan de slag
en eind 1990 verscheen het rapport Een werkend
perspectief. Daarin constateerde de
raad dat er in Nederland dramatisch weinig
mensen aan het werk waren. Slechts 58 pro-
cent van wie kon werken, was ook echt aan
de slag. Bij vrouwen en ouderen lag dat percentage
nog lager.
De wrr pleitte dan ook voor maatregelen
om te zorgen voor een hogere instroom
op de arbeidsmarkt en een lagere uitstroom.
Het arbeidskostenforfait moest omhoog en
de belastingvoordelen voor kostwinners
konden maar beter verdwijnen. In plaats van
de voltijd vut, waar inmiddels het vrijwillige
karakter vanaf leek, moest er een deeltijdvariant
komen. Ook wilde de wrr meer
mogelijkheden voor het doorwerken na het
65ste jaar. De raad verwachtte dat hierdoor
de participatie in de jaren negentig met zo’n
750.000 mensen kon stijgen.
Volgens Adriaansens was het rapport
indertijd vloeken in de kerk. “Het is nu niet
meer voor te stellen maar in die tijd was het
nog bon ton om te spreken over een jobless
society. De industrie verloor veel banen en
de stijgende werkloosheid werd mentaal
opgevangen met het idee van ‘we gaan naar
een baanloze samenleving’. Het idee dat
werken een voorwaarde was voor elke vorm
van maatschappelijke participatie, was toen
h a n s a d r i a a n s e n s
voor veel mensen heel moeilijk te vatten.”
Het rapport maakte ook een einde aan
het idee dat de Nederlandse arbeidsproductiviteit
zo slecht nog niet was. “Onze statistieken
lieten zien dat die net zo hoog was als
in de Verenigde Staten, Japan en Canada”,
zegt Adriaansens. “Dat verbaasde me in
hoge mate. Maar als je beter keek, zag je dat
vrouwen helemaal niet werden meegeteld.
Het ging alleen om de mensen die werkten
en de door hen gewerkte uren. Als je dat ging
Een duivels rapport, want het joeg vrouwen naar de
arbeidsmarkt en ging over individualisering.
omrekenen per hoofd, kelderde dat vreselijk.
We hielden onszelf op een fantastische
manier voor de gek.”
Het denken in die tijd was nog helemaal
niet gericht op arbeidsparticipatie.
Werkloosheid was het begrip waar alles om
draaide. “Premier Lubbers bleef maar beloven
dat de werkloosheid teruggedrongen
zou worden. Dat lukte hem op geen enkele
manier, terwijl tegelijkertijd de arbeidsdeelname
van vrouwen flink steeg.” Dat de premier
er niet voor koos om te beloven dat hij
de arbeidsparticipatie omhoog zou brengen,
gaf volgens Adriaansens ook wel aan dat veel
mensen niet door hadden wat er speelde.
“Ik herinner me ook dat het na het uitkomen
van het rapport nog zes maanden
duurde voordat we erover mochten komen
praten met minister De Vries in de krochten
van het ministerie van Sociale Zaken. Het
was voor hem een duivels rapport want het
joeg vrouwen naar de arbeidsmarkt en het
ging over individualisering.”
Volgens Adriaansens is het gedachtegoed
uit Een werkend perspectief inmiddels redelijk
doorgedrongen in het beleid. “Maar ik
35 ja ar wrr 45