Op steenworp afstand - Oapen

Tot slot
8
Hierboven is het verhaal verteld van ontstaan en ontwikkeling van de vaste colleges
van advies voor wetgeving en beleid vanaf het eind van de 19 de tot het eind van
de 20 ste eeuw. In de twee laatste hoofdstukken kreeg de 35-jarige wrr bijzondere
aandacht. Rond 1900 ontstonden nieuwe adviescolleges naast de Raad van State; hij
verloor zijn monopolie op externe wetgevings- en bestuursadvisering. Een eeuw
later verliezen de vaste adviescolleges hun relatieve monopolie op wetgevings- en
beleidsadvisering.
Het overzicht laat zien hoe de eerste adviesorganen aan het einde van de negentiende
eeuw ontstaan uit internationale sociale bewegingen van statistici, hygiënisten en juristen,
vertegenwoordigers van de nieuwe burgerlijke elite. De nationale adviesraden
die er in Nederland uit voortkwamen waren zowel uitdrukking van de opkomst van
de nationale staat als instrument om diens positie te versterken en hem te stimuleren
om bepaalde maatschappelijke vraagstukken onder ogen te zien. De adviesorganen
vormen in die zin ook een tegenwicht en maken deel uit van het systeem van checks
and balances van de democratische rechtsstaat.
De opkomst van bestuurlijke taken en de toename van de kennis over staat en samenleving
horen bij elkaar. Daarnaast moet worden opgemerkt dat de adviesorganen
horen bij onze maatschappelijke en verbrokkelde bestuurstraditie: de centrale raden
van eind 19de eeuw waren ook een compensatie voor de versplintering van beleid
over gemeenten. Latere adviesraden hoorden tevens bij de verzuiling, latere verkokering
en voortgaande specialisatie. Telkens boden ze ook een vorm van compensatie
voor die verbrokkelingen.
De wisselwerking tussen de uitbreiding van het bestuur en de kennis over staat en
samenleving leidt rond 1900 tot een institutioneel grondpatroon van door de overheid
ingestelde externe commissies van deskundigen, die zowel deskundigheid als
maatschappelijke betrokkenheid representeren. Dat grondpatroon vormt de basis
35 ja ar wrr
21