Op steenworp afstand - Oapen

vormden vanaf de jaren zestig het centrale programma waarin ook de opdracht van
de raad werd ingeschreven. Dat programma was nauw verbonden met de opkomst
van de policy sciences in de jaren vijftig in de Verenigde Staten. Het was de tijd
waarin computerondersteunde beleidsmodellen en de sterk groeiende mogelijkheden
voor geautomatiseerde dataverzameling en -bewerking de processen van
beleidsvorming soms het aanzien gaven van een door ingenieurs beheerst ontwerpproces.
De aarzelingen die door sommige politici werden geuit bij de instelling van
de wrr als verzinnebeelding van een door wetenschap en rationaliteit gestuurd
beleidsproces laten zich gemakkelijk begrijpen door de soms tamelijk expliciete
en soms zelfs uitgesproken negatieve opvatting over de rol van politici die door de
aanhangers van een dergelijke benadering werden geuit. Zo verhaalt Stone van een
“common mission of rescuing public policy from the irrationalities and indignities of
politics through the use of rational, analytical and scientific methods” (Stone, Fischer
1990: 21) en sprak de Nederlandse nestor van de beleidswetenschappen Hoogerwerf
over de praktijk van beleidsvoering als gekenmerkt door “methoden van beleidsvoering
die zich nog bevonden in het stadium van de medicijnman, de sterrenwichelaar
en de toverkol” (Hoogerwerf 1979: 84). (H. Van experts en technocraten kon blijkbaar
meer worden verwacht. De verhouding tussen politiek en rationeel beleid werd
als een competitieve zero-sum game verbeeld (zie Van de Donk 1997).
Onttovering van de wereld, ambitieuze doelstellingen van overheidsbeleid op velerlei
en vooral ook nieuwe maatschappelijke terreinen, de wil tot beheersing en de disciplinering
van de politiek zijn de al even belangrijke als omstreden ambities die met
dat programma werden beoogd. Discussie over deze ambities was er trouwens vanaf
het allereerste begin, en ook een zekere ambiguïteit: op het moment dat de wrr na
een lange periode van voorbereiding eindelijk werd ingesteld, werd duidelijk dat het
dominante paradigma van rationalisering en verwetenschappelijking van beleid al de
nodige scheurtjes had opgelopen. Vooral het werk van de Amerikaanse politicoloog
Lindblom liet al in de jaren vijftig zien dat het rationeel-synoptische beleidsmodel op
belangrijke grenzen stuitte. Ten eerste op grenzen die hun bron vonden in de cognitieve
beperkingen van rationele wetenschappelijke analyse, ten tweede op grenzen
die voortvloeiden uit de weerbarstige want pluralistische politieke en maatschappelijke
arena (Lindblom 1965). Desondanks was althans een deel van de politieke en
ambtelijke elite door de veelbelovende mogelijkheden van toekomstgerichte, rationele
beleidsplanning en -analyse gecharmeerd.
Veel is er sinds de oprichting van de wrr veranderd: ontwikkelingen in de wereld
van beleid en bestuur, ontwikkelingen in de samenleving en ook discussies over de
grenzen en mogelijkheden van de (sociale) wetenschappen zijn niet zonder gevolgen
wrr 35 ja ar
321