Op steenworp afstand - Oapen

op steenworp
afstand
338
Deel III - De politiek als een weerbarstige leerling
Ad 3 Collectieve actie en het ontbreken van sterke prikkels tot efficiencyverbetering
Kenmerkend voor politieke instituties en publieke goederen is dat ze aan de tucht
van de markt zijn onttrokken. Als gevolg hiervan worden politieke instituties, in de
woorden van Paul Pierson, nooit geconfronteerd met:
“… a dense environment of competing institutions that will instantly capitalize
on inefficient performance, swooping in to carry off an institution’s ‘customers’
and drive it into bankruptcy” (Pierson 2000: 261).
Voor particuliere bedrijven is de matrix van good performance in beginsel relatief
eenduidig, en daardoor ook eenvoudig en transparant. Het is niet voor niets dat het
meeste onderzoek naar zogeheten ‘lerende organisaties’ is gedaan in particuliere
bedrijven die blootstaan aan hevige concurrentie. Hoewel het vaststellen van doelen
ook in de particuliere sector niet zonder problemen is, kunnen de meest voor de hand
liggende organisatorische doelen zoals overleving, het vergroten of consolideren van
het marktaandeel en het winststreven relatief makkelijk worden gekwantificeerd.
De verhelderende rol van prijzen, de prominentie van terugkerende interacties, het
relatief veel mindere belang van coördinatie en een grotere partnerkeuze in de uitruil
van hulpbronnen, het bestaan van relatief korte causale ketens tussen keuzen en
uitkomsten, versterken zowel vermogen als noodzaak van economische actoren tot
zelfcorrectie. Via de wet van vraag en aanbod verkrijgen bedrijven onafgebroken ondubbelzinnige
terugkoppeling over hun prestaties. Hiertegenover staat dat de wereld
van beleid en politiek de eenduidige meetlat van de prijs ontbeert.
Het is bovendien bijna onmogelijk om belangrijke aspecten van beleidsprestaties,
succes en falen te observeren en te meten (hoewel de geschiedenis geplaveid is met al
even hardnekkige als hopeloze pogingen om dat telkens wel te proberen):
“Despite efforts in the last twenty years to create standard measures of
performance in the public sector, such measures are not a dominant feature
of public sector administration. Whether a particular program, strategy, or
practice has favourable outcomes is frequently unclear, even after the fact. As
a result, it is not easy to link accountability to performance. That lack of clarity
in outcomes leads political systems to seek to control structures and processes
rather than outcomes. Not wanting to risk unreliability in the impact of
a program on individuals, and not being able to measure the effectiveness of
a program, political systems seek to standardize practices” (March en Olsen
1995: 227).
wrr 35 ja ar