Op steenworp afstand - Oapen

op steenworp
afstand
342
Deel III - De politiek als een weerbarstige leerling
zich wel correct verloopt, is het ook nog maar de vraag of deze informatie adequaat
en verantwoord kan worden verwerkt op centraal niveau. Door strikte regulering,
specialisatie en verkokering bestaat het gevaar van gescheiden informatiecircuits,
die op hun beurt fragmentarisch denken en handelen in het beleidsbestel in de hand
werken. Een ver doorgevoerde verkokering ontmoedigt sectoroverstijgend denken
en handelen.
Leren als toeval?
Het voorgaande zou kunnen leiden tot pessimisme: als leren zo moeilijk is, is het
wellicht alleen maar mogelijk om op serendipiteit te vertrouwen, leren als toeval te
zien, en hier en daar het toeval een handje te helpen (Merton en Barber 2004). Karakteristieken
als institutionele verdichting en vervlechting, de inherente normativiteit
van beleid, de prominente rol van het politiek gezag en de korte termijn, het ontbreken
van marktprikkels in het beleidsbestel, dubbelzinnige doeleinden en complexe
causaliteiten in beleidsprocessen en het informatietekort van de overheid, ontmoedigen
een ongeclausuleerde toepassing van de met de traditionele rationele benaderingen
van beleidsvoering verbonden theorieën van organisationeel leren. En elk van
die karakteristieken wordt ook nog eens versterkt door een aantal ontwikkelingen in
de wereld van beleid, wetenschap en politiek. Wetenschappelijk en maatschappelijk
pluralisme vergroot de rol van normatieve omstredenheid, de groeiende meerlagigheid
en meervoudigheid van bestuurlijke arena’s vergroot de kans op dubbelzinnigheid,
de medialogica versterkt alleen nog maar verder de toch al ingebakken neiging
niet verder dan vier jaar te kijken. Het beeld ziet er niet best uit, zo zou je denken.
Als er al sprake is van leren, heeft dit een tamelijk behoudend, oppervlakkig en incidenteel
karakter, volgens de bovenstaande redenering.
Fouten worden liever verhuld dan als trotse bijdrage aan een leerproces in de openbaarheid
gebracht. Het beleidsbestel en de politiek stellen meer prijs op zekerheid
dan op excellent presteren: de dynamiek van doelstellend gedrag leidt niet zelden tot
voorzichtigheid en inertie, waar ambitie en een beetje durf geboden zouden zijn.
Onzes inziens zou het bovenstaande inzicht in factoren die het leren in publieke contexten
inderdaad tot een complexe en lastige aangelegenheid maken, vooral moeten
leiden tot verder onderzoek naar manieren waarop we er desondanks in kunnen slagen
het leervermogen van het regeringsbeleid te vergroten. Dat kan niet meer vanuit
de wat naïeve ambitie dat het daarbij slechts gaat om het tijdig voeden en informeren
van een alwetende hiërarch. Ook kan dat niet worden ingezet vanuit de inderdaad
ijdele hoop dat ‘de waarheden en zekerheden’ die wetenschappers ontwikkelen als
vanzelf zullen worden geaccepteerd in de politieke arena. Juist de hindernissen die
wrr 35 ja ar