Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
18
Deel I - Inleiding
wordt bij uitstek belichaamd door de hier behandelde adviescolleges. 3 In zoverre is
de rol van de technocratie in de Nederlandse politieke cultuur in de twintigste eeuw
verbonden met die van de verzuiling.
Elke periode biedt enerzijds een verhaal op zichzelf, maar in elke periode spelen
dezelfde soort institutionele vragen en afwegingen en daarom kunnen achteraf door
de periodes heen ontwikkelingslijnen in beeld worden gebracht die typerend zijn
voor de twintigste eeuw. Dan kan ook blijken of en in hoeverre ontwikkelingen in
de wereld van de adviesorganen deels parallel lopen aan andere geschiedenissen, bijvoorbeeld
aan die van de verzorgingsstaat van de twintigste eeuw.
Het overzicht beperkt zich tot wat sinds 1983 in de Grondwet wordt aangeduid als
‘vaste colleges van advies voor wetgeving en bestuur’ (art. 79) en eerder, vanaf de
eerste grondwettelijke vermelding in 1922, ‘vaste colleges van advies en bijstand’
heetten. De commissievorm, waarvan het hoofdkenmerk is dat alle leden in principe
aan elkaar gelijk zijn, onderscheidt adviescolleges van zelfstandige diensten, zoals
planbureaus, en zelfstandige rijksonderzoeksinstituten (laboratoria) en van hiërarchisch
georganiseerde stafbureaus van de departementen.
Lastiger is de inhoudelijke afbakening van het begrip ‘advisering’, ofschoon alom
aanwezig en een van de oudste verschijnselen in het bestuur. Petities en overleg tussen
maatschappelijke partijen en de overheid vallen niet onder advisering, zo maakt
de toelichting bij de grondwet van 1983 duidelijk. Evenmin wordt onder advisering
verstaan het bouwen van modellen of bieden van cijfermatige informatie (cbs, cpb,
enz.). Wat echter wel door de grondwetgever wordt begrepen onder advisering zijn
beraadslagingen en oordelen die in onderling overleg tussen verschillende belangen
tot stand worden gebracht. In die zin geeft de Grondwet toch wel enige oriëntatie. De
Raad van State, hoewel niet vallende onder de colleges van advies voor wetgeving en
bestuur, wordt in deze beschouwing echter wel, zij het zijdelings, meegenomen. 4
In het grootste deel van de behandelde periode, tot 1976, was deze immers formeel
louter een adviserend college. Overigens vallen Hoge Colleges van Staat, omdat ze in
de regel bevoegdheden hebben (dus aan bestuur en wetgeving doen), buiten de categorie
van de adviescommissies.
Behalve van de gebruikelijke primaire en secundaire bronnen is voor de hoofdstukken
over de wrr ook gebruikgemaakt van vraaggesprekken met direct betrokkenen
bij de wrr. Die interviews – waarnaar kortweg verwezen wordt als “in het interview
met …” zijn opgenomen in Op de brug tussen wetenschap en politiek van Jan Buevink
en Paul den Hoed. 5
35 ja ar wrr