Op steenworp afstand - Oapen

ten anders dan de werkliedenverenigingen, de massa van de arbeiders te mobiliseren,
wat ook mogelijk was geworden sinds de afschaffing van het coalitieverbod in 1872.
De Hoge Raad van Arbeid was volgens Aalberse ook nodig, omdat de arbeidswetgeving
steeds uitgebreider en ingewikkelder werd en de Tweede Kamer onvoldoende
was uitgerust om op eigen kracht een gefundeerd oordeel te vellen, terwijl ook het
eigen departement van Sociale Zaken nog maar kort bestond en niet veel wetgevingsexpertise
in huis had. Daarom meende hij dat eerst de belanghebbenden en wetenschappelijke
leden in de Hoge Raad gehoord moesten worden alvorens besluiten
werden genomen. De raad vormde bovendien het sluitstuk van het, overigens matig
functionerende, systeem van Kamers van Arbeid dat sedert 1897 bestond. 7
Aalberse kreeg blijkens zijn latere mededelingen over de vergaderingen en de contacten
die hij er opdeed geen spijt van de instelling van de Hoge Raad van Arbeid. De raad
bood hem een kader om voorstellen en ideeën uit te proberen en te testen of er een
draagvlak voor was. Pas in 1927 kreeg de Hoge Raad van Arbeid een eigen wettelijke regeling,
waarbij tegelijk werd vastgesteld dat niet meer de minister voorzitter was van de
raad, maar dat de raad onafhankelijk was. Het wetenschappelijk lid W.H. Nolens werd
tot voorzitter gekozen. Hij werd opgevolgd door professor Aalberse, maar nu als onafhankelijk
voorzitter. Als vertegenwoordigers van de Rooms-Katholieke Staatspartij
hechtten zij beiden aan harmonieuze verhoudingen tussen werkgevers en werknemers.
Helderman (2004) concludeert op basis van archiefonderzoek dat de raad vooral
in de eerste vijf jaren productief is geweest. Alberse laat ook zien dat de raad in zijn
beginperiode zeer enthousiast te werk is gegaan. Daarna is de vaart er een beetje uitgegaan.
Ook ontwikkelden de verhoudingen tussen werkgevers en werknemers zich
op den duur minder positief dan later wel is voorgesteld. Maar dát werkgevers met de
werknemersorganisaties in één organisatie zaten, was op zichzelf al heel belangrijk
en liet zien dat de werkgevers de bonden accepteerden en dat beiden minder vijandig
tegenover elkaar (en de staat) stonden. 8
In 1920 stelde de raad circa tien commissies in. De commissies mochten ook deskundige
leden met een raadgevende stem benoemen, die bovendien de voltallige
vergadering mochten toespreken. De onafhankelijke deskundigen speelden een belangrijke
rol (vgl. Helderman 2004). Met de leden van de commissies meegeteld bestond
de raad rond 1920 uit zo’n 110 leden, waarvan 30 á 50 leden van de raad zelf. In
zijn beginperiode bracht de raad zo’n 45 adviezen uit. Van het recht om ongevraagd
een advies uit te brengen is slechts drie keer gebruikgemaakt. Helderman constateert
dat vaak een te rooskleurig beeld bestaat van de klimaatsverandering die de raad teweeg
heeft gebracht. De raad kwam in sommige jaren nauwelijks voltallig bij elkaar
en toen het erom spande in de jaren dertig bracht de raad amper adviezen uit. Op
35 ja ar wrr
65