Op steenworp afstand - Oapen

á la Simon cognitief-psychologisch beperkt, maar wordt institutioneel handelen ook
sterk gekleurd door culturele en normatieve betekenisgeving (Berger en Luckman 1966).
Omdat elke definitie van een beleidsprobleem is gerelateerd aan concurrerende culturele
waarden en normatieve opvattingen, behoort ook systematisch en kritisch onderzoek
van de normatieve oriëntaties die ten grondslag liggen aan bepaalde probleempercepties
en oplossingen een essentieel onderdeel te zijn van de institutionele beleidsanalyse (Hemerijck
2001). Vervolgens moet deze beleidskeuze worden ondersteund door politiek en
maatschappelijk draagvlak. Voor deze taken moet de beleidsanalist beschikken over rationele
én argumentatieve vaardigheden.
Beleidsanalyse vervult volgens Majone een bijzondere – bijna rechtsstatelijke – rol bij
de legitimatie van democratisch beleid. Beleidsmakers en betrokken burgers kunnen
zich met behulp van ex-post-doelmatigheidsonderzoek een kritisch oordeel vormen
over de effectiviteit van het beleid in het verleden. Het grote voordeel van een exante-beleidsevaluatie
is dat verwachtingen van beleidsmakers door (academische)
experts aan de kaak kunnen worden gesteld, wanneer in hun ogen het voorgestane
beleid inhoudelijk geen hout (meer) snijdt. Rapporten van de Rekenkamer trekken
doorgaans de nodige aandacht. Soms worden Kamervragen gesteld over de motivering
achter beleid, die op zijn beurt weer kan leiden tot zelfstandig onderzoek van de
Kamer met hoorzittingen met onder andere deskundigen. Niet onbelangrijk is overigens
dat wetten tegenwoordig vaak evaluatiebepalingen bevatten. Door de wettelijke
onafhankelijkheid vervult de Rekenkamer een belangrijke integratieve of bindende
functie in een democratisch beleidsbestel (March en Olsen 1995). Zo’n positie heeft
de wrr tot op zekere hoogte ook.
Het is misschien goed om hier te beklemtonen dat beleidsexperts werkzaam in
adviesorganen en andere instituties elitaire instellingen zijn, in de zin dat hun afzonderlijke
bijdrages (voices, meervoud dus) aan de beleidsontwikkeling gebaseerd
zijn op het belang van expertise, en niet in de eerste plaats op Hirschmans notie van
een vox populi. Onafhankelijk als ze zijn, zijn ze als het goed is ook maar beperkt aan
mandaten en termijnen gebonden. Verschillende adviescolleges en kennisinstellingen
spelen onderscheidende rollen in de kennisinfrastructuur van het beleidsbestel,
met daaruit voortvloeiende consequenties voor de werkwijze en het type producten
dat wordt gemaakt. Universitaire kenniscentra leggen het accent in beginsel op de
ontwikkeling van fundamentele wetenschappelijke kennis, al kan die ook betrekking
hebben op de relatie tussen kennis en beleid. Andere instellingen zijn kien op
de identificatie en articulatie van urgente beleidsproblemen; weer andere leggen zich
wrr 35 ja ar
353