Op steenworp afstand - Oapen

zitter van vno-ncw als voor een minister
van Economische Zaken, en zo kun je nog
allerlei andere reeksen noemen. Er staat van
alles in dat anderen moeten doen.”
De functie van die rapporten was dan ook
vooral dat ze de geesten rijp maakten voor
bepaald beleid, meent Lubbers. “Die rapporten
worden gelezen door belangstellenden
op een bepaald terrein. Daar beïnvloeden ze
de discussie en de gedachtenvorming. Het
effect is haast altijd op de lange termijn. Het
is de druppel die de steen doet slijten. Maar
of een bestuurder op een bepaald moment
iets gaat doen omdat de wrr dat ooit gezegd
heeft? Misschien wel, maar dat valt heel
moeilijk te zeggen.”
Het rapport over islamitisch activisme
dat de wrr in 2006 uitbracht, vindt hij
wel een goed voorbeeld. “Dat is informatief,
prikkelend en heeft een stevige boodschap:
‘Wees niet te makkelijk in je denken
over de islam.’ Daarvan denk ik: ‘Goed dat
het geschreven is’. Niet zo zeer om mij te
bekeren, want ik ben al weer uit de politiek,
maar wel de wereld om de regering. Want
dat doet de wrr, die beïnvloedt de Umwelt
van het regeringsbeleid. Dat gaat op basis
van het gezag van de raad. Als mensen op
een bepaald terrein iets willen bereiken en
ze zeggen dat de wrr dat drie jaar eerder al
geadviseerd heeft, geeft dat kracht aan hun
argumenten.”
Vandaar dat de reputatie van de wrr ook
zo belangrijk is. Nooit mag het beeld ontstaan
dat de raad vanuit bepaalde politieke
opvattingen te werk gaat, zegt Lubbers. Zelf
heeft hij die indruk ook nooit gehad. “Ik kan
echt niet zeggen dat het een verlengstuk is
van de liberalen, de christen-democraten,
de Wiardi Beckmanstichting of Jan Marijnissen
avant la lettre.”
Veel herinneringen aan de wrr uit zijn tijd
zijn ver weggezakt. Of zijn kabinet ooit
onderwerpen op de agenda van de raad heeft
Eerlijkheidshalve moet ik ook zeggen dat ik
soms tot aan de grens gegaan ben.
r u u d l u b b e r s
gezet, kan hij zich niet meer herinneren. Lubbers
weet zeker dat alle adviezen hem ooit
onder ogen zijn gekomen. “Als premier kon
ik het me niet veroorloven dat ik die rapporten
niet las.” Maar wat er in stond, kan hij zich
– dertien tot vijfentwintig jaar na dato – niet
meer herinneren.
Ook de gesprekken met de vier verschillende
voorzitters die onder hem dienden,
kan hij zich niet meer helder voor de geest
halen. Wel weet hij zeker dat hij hen bij hun
eerste ontmoeting zal hebben gewezen op
zijn opvattingen over de onafhankelijkheid
van de raad en de termijn waarop de rapporten
betrekking moeten hebben. Daarbij had
hij een heldere boodschap: “Wees er zelf ook
duidelijk over dat jullie over een regeerperiode
heen reiken. Een advies moet niet opgevat
worden als een aan de Kamer voorgelegde
motie om de regering het heel anders
te laten doen.”
Een dergelijk gesprek had hij niet toen
het kabinet in 1990 Frans Rutten tot voorzitter
benoemde. De voormalig premier kende
Rutten nog uit zijn tijd als minister van Economische
Zaken toen hij hemzelf had aangenomen
als hoogste ambtenaar op zijn
ministerie. Hij was een goede en succesvolle
sg, benadrukt Lubbers. Maar hij was ook een
35 ja ar wrr 451