Op steenworp afstand - Oapen

manier had het wel laten weten dat een advies
daarover heel gewenst zou zijn. “Soms is het
heel moeilijk om een vraagstelling te verzinnen”,
legt Scheltema uit. “Als het kabinet ons
had gevraagd hoe onze rechtsstaat beter kan
functioneren, dan gaat daar toch het signaal
van uit dat het nu niet goed gaat.”
Ook ging Scheltema wel eens bij bewindslieden
langs voordat een rapport verscheen.
Toen de raad op het punt stond om Ontwikkelingsbeleid
en goed bestuur uit te brengen
(2001), meldde hij zich bij minister Herfkens.
Haar reactie verraste hem. De minister
liet weten dat ze geen enkele behoefte had aan
het advies en dat de raad het maar beter niet
uit kon brengen. “Zij dacht: ‘Ik heb mijn eigen
beleid’ en vond dit rapport alleen maar vervelend.
Ik heb haar toen uitgelegd dat het wel
degelijk een interessant stuk was. Uiteindelijk
heeft ze nog gesuggereerd dat sommige passages
dan misschien wat anders konden. Dat
hebben we niet gedaan.” Die reactie van Herfkens
was een uitzondering, zegt Scheltema.
“Ik ben verder nooit bij een minister geweest
die zei: ‘Dat kun je maar beter niet doen want
daar heb ik geen behoefte aan’.”
Niet al zijn vernieuwingsplannen kreeg
Scheltema van de grond. Het streven om de
gemiddelde productietijd van een rapport
(zo’n tweeënhalf jaar) terug te brengen, lukte
slechts in een enkel geval. Het rapport Waarden,
normen en de last van het gedrag (2003)
was in een jaar rond. Ongehoord snel, volgens
Scheltema. Maar zijn plan om op basis
van kennis die al bij de verschillende raadsleden
aanwezig was snelle, korte rapporten te
schrijven over actuele thema’s, leverde geen
geweldige resultaten op.
Wel tevreden was hij over de manier
waarop de raad zich bemoeide met de
Europese conventie, waarin vertegenwoordigers
uit alle eu-landen werkten aan
een nieuw verdrag (de inmiddels door de
m i c h i e l s c h e lt e m a
Nederlandse bevolking afgewezen ‘grondwet’).
Kort daarvoor had de raad al een aantal
rapporten over de uitbreiding van de
Unie uitgebracht. “Wij vonden dat toen te
weinig werd meegedacht met de mensen
die voor Nederland in die conventie zaten
en hebben een begeleidingsproces opgezet.
Over verschillende problemen die bij
die grondwet aan de orde kwamen, organiseerden
we workshops met leden van de
conventie en experts. Zo hebben we kennis
beschikbaar gesteld waar beleidsmakers
vaak geen directe toegang toe hadden. Dat
heeft wel wat publicaties opgeleverd, maar
geen rapport. Toch vond ik die vorm heel
bevredigend.”
Onder Scheltema’s voorzitterschap werd
de raad voor het eerst in zijn bestaan door
buitenstaanders geëvalueerd. Een visitatiecommissie
bestaande uit toenmalig ingbestuurder
Alexander Rinnooy Kan, universiteitsvoorzitter
en oud-staatssecretaris
Yvonne van Rooy en senator/hoogleraar
Uri Rosenthal werd ingesteld om het functioneren
van de raad te beoordelen. “Dat was
een idee van onszelf ”, zegt Scheltema. “Het
kabinet wilde met prestatie-indicatoren
gaan werken en in de raad kregen we de discussie
of wij ook afspraken moesten maken
over het aantal rapporten per periode. Voor
dat soort criteria voelde ik niks, maar we
hebben wel gezegd: ‘Laten we de vraag of we
hier ons werk goed doen serieus nemen’.”
Voor Scheltema pakte de visitatie alleen
maar goed uit. De commissie wees hem op
een aantal zaken waar hij minder bij stil had
gestaan. Dat het niet zo verstandig was bijvoorbeeld
om de hele raad in een keer te verversen
na afloop van de zittingsperiode van
vijf jaar. Verder konden de leden zich wel
vinden in zijn meer naar buiten gerichte
koers. “Het is natuurlijk prettig als je merkt
dat dingen die je zelf al bedacht hebt nog een
beetje ondersteund worden.”
35 ja ar wrr 513