Op steenworp afstand - Oapen

436
op de brug t us sen
w e t ensch a p en pol i t iek
de machthebbers zaagde, was vrijwel altijd
werkzaam geweest in en met het bedrijfsleven.
Hij deed marktonderzoek voor multinationals
als Shell en Unilever en werd in
1972 hoogleraar commerciële economie op
de Erasmus Universiteit. “De dragers van
die antibedrijfslevenmentaliteit zaten vooral
in de linkse hoek waar ikzelf ook vandaan
kwam. Een deel van hun bezwaren deelde ik
ook wel, maar dit ging veel te ver.”
Toen hij door voorzitter Quené gevraagd
werd voor het wrr-lidmaatschap, vond Van
der Zwan dan ook dat de raad hier stelling
zou moeten nemen. Maar de weerstanden
in de maatschappij kwam hij ook binnen de
raad tegen. Twee andere leden, die eveneens
uit het bedrijfsleven kwamen, zagen meteen
het belang van dit onderwerp in. Bij anderen
moest Van der Zwan meer moeite doen om
hen te overtuigen. “Zij zagen niet dat er een
enorme werkloosheid op ons af zou komen
als er geen ander beleid gevoerd werd.”
Maar de grootste weerstand kwam vanuit
de staf. “Er ontstond een enorme oppositie
tegen mijn plan”, zegt Van der Zwan. “Hoe
bestond het dat iemand uit de linkse hoek
een dergelijk rapport voorstelde? Via de stafvergaderingen
werden allerlei pogingen bij
voorzitter Quené ondernomen om dit tegen
te houden.”
De nationale verpersoonlijking van de
antibedrijvenmentaliteit, waartegen Van
der Zwan ten strijde wilde trekken, was oudpremier
Joop den Uyl. Toen de heren elkaar
in de jaren zestig leerden kennen, waren ze
beiden actief binnen de pvda. Van der Zwan
35 ja ar wrr
was een radicale activist die de partij naar
links probeerde te trekken. Den Uyl stond
bekend als iemand van de rechterflank. Maar
in de loop der jaren leken beide heren van
positie te zijn gewisseld.
“Het zou best kunnen dat hij onder
invloed van zijn kinderen is geradicaliseerd”,
zegt Van der Zwan. Maar hij voegt eraan toe
dat het beeld van Den Uyl als vijand van de
ondernemers voor een deel ook te danken
was aan die ondernemers zelf. Een groep
captains of industry kwam halverwege de
jaren zeventig met een open brief waarin ze
het beleid van het kabinet-Den Uyl onder
vuur namen. “In paginagrote krantenadvertenties
deden ze alsof Nederland in groot
gevaar was als gevolg van de plannen met
bijvoorbeeld de vermogensaanwasdeling”,
zegt Van der Zwan, die vond dat ze daarmee
veel te ver gingen. “Dat was ondemocratisch.
Bovendien vergrootte dat natuurlijk
de polarisatie.”
EZ wilde ons rapport onder de tafel duwen.
Echt, de honden lustten er geen brood van.
Toen Van der Zwan kort voor de publicatie van
zijn wrr-rapport bij de fractievoorzitters in
de Tweede Kamer langs ging om de hoofdpunten
vast toe te lichten, meldde hij zich ook bij
Den Uyl. “Ik heb er lang over nagedacht hoe
we hem zouden moeten benaderen”, zegt Van
der Zwan. Uiteindelijk besloot hij de nadruk
te leggen op het dreigende werkgelegenheidsverlies.
Ook wees hij de pvda-voorman erop
dat het bedrijfsleven uit meer bestond dan de
grote ondernemers alleen. “Het gaat natuurlijk
ook om werknemers, zo heb ik benadrukt.
Die antibedrijvenhouding was een gevaar voor
zijn eigen partij.”