Op steenworp afstand - Oapen

municatie. Beroemd is in dat verband zijn definitie van macht: “power is the ability
to afford not to learn”, die gebaseerd is op “the ability to talk instead of listen”
(Deutsch 1963: 111).
Voor Deutsch is feedback of terugkoppeling de ‘motor’ achter leerprocessen, zonder
daarbij de al te simpele schema’s van de eerste cybernetici te hanteren. De mate
waarin het politiek systeem zich handhaaft en erin slaagt doelen te realiseren, hangt
volgens Deutsch in hoge mate af van feedbackprocessen en de leercapaciteiten van
de (omgeving van) overheidsorganisaties. De kwaliteit en de wijze van de feedback
wordt volgens hem in belangrijke mate bepaald door het zogeheten ‘leernetwerk’,
dat hij niet toevallig aanduidde met de metafoor van een zenuwstelsel. Dergelijke
netwerken zijn veelvormig van aard, soms eenvoudig, maar soms ook zeer complex.
Maar altijd kunnen ze worden beschreven in termen van drie basiselementen: receptoren,
effectoren en feedbackmechanismen. Receptoren verzamelen informatie uit
de omgeving (signaalfunctie), effectoren voeren beslissingen uit (beslissers) en feedbackmechanismen
informeren over de mate waarop genomen beslissingen leiden tot
de beoogde doelrealisatie. Deutsch stelt dat de mate waarin een beleidssysteem zichzelf
aanpast aan gewijzigde omstandigheden en erin slaagt zijn doelen te bereiken, in
hoge mate afhangt van de kwaliteit van de feedbackprocessen en het vermogen van
receptoren om informatie te verkrijgen en te verwerken. Daarnaast wordt de kwaliteit
van het leren bepaald door de capaciteit van effectoren om verandering door te
voeren.
Hugh Heclo was een van de eersten die systematisch empirisch onderzoek uitvoerde
naar concrete praktijken van leren in een context van regeringsbeleid. In zijn monografie
Modern Social Politics in Britain and Sweden: From Relief to Income Maintainance
uit 1974, stelde Heclo vast hoe beleidsmakers, en met name inhoudelijke
topambtenaren als William Beveridge, die aan de basis stond van de naoorlogse welvaartsstaat
in het Verenigd Koninkrijk, hun opvattingen in de loop der tijd bijstelden
en nieuwe beleidsinitiatieven namen op basis van hun ervaringskennis en nieuwe
inzichten. De conclusie die Heclo uit zijn vergelijkend onderzoek kon trekken was
dat:
“… policy was not created by the bumping of impenetrable billiard balls of
power, but by men who could learn and whose viewpoints could change.
Such learning, mediated through the perceptions of political actors and their
organizational hosts, has shifted the terms of policy debate toward a new perspective”
(Heclo 1974: 321).
wrr 35 ja ar
333