Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
58
Deel I - Nieuwe adviescolleges in interbellum en wederopbouw
sen dat er een algemene (organieke) wet komt met algemene regels voor het instellen
van adviescolleges (een Kaderwet zouden we nu zeggen), vond het Kamerlid Marchant
dwaas; gezien de verschillen tussen de adviesraden, die naar hij verwachtte
alleen maar zouden toenemen bij oprichting van nieuwe raden, achtte hij zoiets
ondenkbaar. De Kamerleden besloten dat de tijd wel duidelijkheid zou verschaffen;
zoals bekend is 75 jaar later een Kaderwet adviesorganen tot stand gekomen.
Minister Ruysch de Beerenbrouck en verschillende Kamerleden wezen er tijdens het
debat wel op dat het artikel nooit de bedoeling kon hebben om de deur open te zetten
voor oprichting van gemeenschapsorganen die in de plaats zouden komen van de
staat, daarbij doelend op de raden uit bijvoorbeeld de socialistische Radenrepublieken
in München en Berlijn in 1918. 3 Opvallend is verder dat het onderscheid tussen
de begrippen ‘advies’ en ‘overleg’ nog niet was uitgekristalliseerd: bij de behandeling
werd gesteld dat ook het nieuwe College voor het ambtenarenoverleg eronder viel.
Na de aanvaarding van het Grondwetsartikel was de groei van het aantal raden niet
gestopt, zoals bijvoorbeeld de instelling van de Generale Commissie Zuiderzeesteunwet
(1925) en de Centrale Beleggingsraad (1928) bewees. Nu hadden lang niet
alle raden zulke brede taken als de Centrale Commissie voor de Statistiek of de Gezondheidsraad,
maar bij elkaar waren het zeker al 10 á 15 adviescolleges. Vooral van de
Economische Raad (1932), een professoren- en ondernemerscollege dat de minister
van Nijverheid en Handel moest adviseren over het algemeen economisch regeringsbeleid,
werd later veel verwacht.
De verdere groei was in de achtereenvolgende parlementaire jaren 1932-1933 en 1933-
1934 aanleiding voor hernieuwde parlementaire debatten over adviescolleges. Bij de
algemene beschouwingen in de Eerste Kamer (1933-1934) werd geklaagd over het
teveel aan adviescolleges. Toen de regering op verzoek van die Kamer een lijst publiceerde
stonden daar 73 adviescolleges op, overigens uiteenlopend van klassieke permanente
colleges tot commissies van advies voor concrete zaken zoals de aanleg van
tramwegen en voor toezicht op overheidsdiensten (Elektriciteitsbedrijven). Nieuw
op de lijst waren de Commissie van advies inzake aardolie–aangelegenheden (olievondsten
in Nederlands-Indië) bij het departement van Koloniën, naast vaste commissies
van advies voor de tewerkstelling, inzake arbeidsbemiddeling en migratie, de
opleiding van leerkrachten bij het nijverheidsonderwijs, herziening van de Pachtwet
en Landbouwcrisiscommissies, enzovoort.
De kosten van de colleges werden ook vermeld. De Onderwijsraad, Gezondheidsraad,
Economisch Raad en Hoge Raad van Arbeid kostten niet meer dan 10.000 à
30.000 gulden per jaar per raad. Een enkele voorzitter ontving een parttimesalaris.
De rest kreeg een vergoeding in reis- en verblijfskosten (vacatiegelden).
35 ja ar wrr