Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
132
Deel I - De jaren tachtig en negentig
beschikken over een eigen staf. De staf van de meeste colleges bestaat uit
een secretaris (al dan niet parttime) en een of twee ambtenaren die door het
departement ter beschikking zijn gesteld aan het adviesorgaan. Vermindering
met een of twee fte’s heeft vaak direct tot gevolg dat zo’n college niet meer
kan functioneren; hun schaal is daarvoor te klein.
2 Concurrentie. Hierbij verdienen de volgende vormen speciale vermelding.
a De markt van advisering die een eind maakt aan het beeld van een monopolie
op externe advisering door externe adviesorganen. Het monopolie van vaste
colleges is nooit volledig geweest, maar vanaf het midden van de jaren tachtig
wordt het extra aangetast doordat de regering steeds vaker direct advies
vraagt aan ad-hoccommissies, waaronder de commissie-Wagner, -Rathenau,
-Dekker, -Dunning, enzovoorts. In de pers verschijnen stukken, waarin ook
gevraagd wordt of de wrr nog wel reden van bestaan heeft als beleidsvragen
zo goed en zo snel kunnen worden beantwoord door ad-hoccommissies, vaak
onder leiding van captains of industry. 32 Daarnaast verdwijnt het monopolie
door de sterke toename van het vragen van advies aan commerciële adviesbureaus
(Berenschot, Research voor beleid, Twijnstra en Gudde, enzovoorts).
Het budget voor inschakeling van extern personeel ligt begin jaren negentig
rond de 2,2 miljard gulden, waarvan overigens een klein maar groeiend deel
bestemd is voor organisatie- en beleidsonderzoek. 33 Verder verruimt de Algemene
Rekenkamer na een wijziging van zijn instellingswet zijn rolopvatting
en gaat zich meer richten op doelmatigheidsonderzoek en beleidsadvisering
(Margry et al. 1989: 377 e.v.). Bovendien worden in deze periode ook nieuwe
planbureaus opgericht: het Ruimtelijk Planbureau en het Natuur en Milieu
Planbureau, en gaan bestaande planbureaus zich ook meer richten op advisering
en toekomstverkenning (vgl. Passenier 1994). Tenslotte groeit het derde-
geldstroom-onderzoek van de universiteiten. Dat soort onderzoek richt zich
steeds meer op beleidsvragen en op het ontwikkelen van bijvoorbeeld monitoren
(bijvoorbeeld de armoedemonitor door de Erasmus Universiteit).
b Vergroting van de eigen publiciteit door adviescolleges en nu ook de Hoge Colleges
van staat. Dit verschijnsel roept bij politici irritatie op en leidt tot vragen
in de media. 34 Niet slechts de adviesorganen treden steeds vaker naar buiten
met rapporten. Dat doet in deze periode ook de Raad van State, bijvoorbeeld
in zijn jaarverslag dat wordt voorafgegaan door een algemene beschouwing
(bijvoorbeeld in het verslag uit 2005). Ook de Algemene Rekenkamer die zich
in deze periode ook meer op eigen initiatief is gaan richten op doelmatigheidsonderzoek
timmert in deze periode meer aan de weg met rapporten over
onder meer zelfstandige bestuursorganen (1995), subsidies aan grote bedrij-
35 ja ar wrr