Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
68
Deel I - Nieuwe adviescolleges in interbellum en wederopbouw
Botercontrolestations en Commissie Mijnbedrijf
Op het terrein van het ministerie van Economische Zaken, dat lange tijd onder de naam
van Landbouw, Nijverheid en Handel zowel sociale zaken als landbouwzaken en ook de
mijnen omvatte, bestonden tal van commissies voor kleinere deelgebieden. Twee voorbeelden.
Op landbouwterrein is dit de Centrale Commissie voor Botercontrolestations (1912) die
nog door minister A.S. Talma was ingesteld. Het was een commissie die voortvloeide uit
het rapport van de staatscommissie van 1889 voor de landbouw, die een reeks voor die
tijd moderne voorzieningen aanbeval ter verbetering van de onderzoeks- en productiefaciliteiten
in de landbouw (Krajenbrink 2005: 16). De botercontrolestations (en tevens
kaascontrole stations) waren er een gevolg van en ook deze centrale commissie, die er
behalve voor boter ook voor kaas was. Doordat de boeren zich na de landbouwcrisis van
1878 noodgedwongen meer waren gaan organiseren, in landbouwcomités die aandacht
vroegen voor de moeilijke situatie op het platteland, was ook deze raad voortgekomen
uit maatschappelijke druk en behoefte aan meer regulering. De tweede vaste commissie
was de Contact-Commissie Mijnbedrijf, later de Gemengde Mijncommissie, die kort na
de grote mijnstaking in 1917 is ingesteld. Ofschoon dr. H.A. Poels al voor deze staking
had aangedrongen op geregeld overleg van de bonden met de werkgevers, lukte dat pas
na deze staking, nadat de bonden enerzijds en de particuliere werkgevers en de staat als
werkgever van de staatsmijnen anderzijds zich meer aaneengesloten hadden. Zo ontstond
juni 1917 de contactcommissie, bestaande uit vertegenwoordigers van werkgevers
en werknemersorganisaties, die “bevoegd zal zijn over alle aangelegenheden de arbeidsvoorwaarden
betreffende te beraadslagen” (Staatsmijnen 1952: 78). Later is de taak
van de commissie verruimd tot alle zaken die de positie van de arbeiders in het bedrijf
raakten. De resultaten van de beraadslagingen waren niet bindend, maar werkten in de
praktijk wel zo. De katholieke voorman dr. Nolens noemde de contactcommissie in de
jaren dertig in het parlement het prototype voor de toekomstige bedrijfsorganisatie. Later
kregen de opvolgers van deze commissie zoals de Nationale Gemengde Mijncommissie
(1972), mede verantwoordelijkheid voor het beheer van het Nationaal pensioenfonds
voor de mijnen.
Op infrastructureel terrein
Op dit terrein ontstonden ook enkele raden, bijvoorbeeld op het gebied van vervoer
(tram, spoorwegen) en waterstaat. De belangrijkste was de Zuiderzeeraad. In het
navolgende beperk ik me tot die raad.
35 ja ar wrr