Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
130
Deel I - De jaren tachtig en negentig
commissies sterk af. Bij klassieke departementen, zoals Justitie, Buitenlandse Zaken,
en vooral Binnenlandse Zaken, is echter weer enige groei waarneembaar (denk aan
thema’s als veiligheid, terreur en politie). Binnenlandse Zaken is nu het departement
met de meeste adviescolleges. In de tweejaarlijkse overzichten van het ministerie van
Binnenlandse Zaken staan overwegend ambtelijke en overwegend niet-ambtelijke
commissies naast elkaar in één verband. Bovendien wordt per commissie geregistreerd
hoeveel adviezen ze hebben uitgebracht en hoe vaak ze hebben vergaderd. 28
Had de wrr in 1975 nog 386 externe adviesorganen geteld, in 1985 komt Binnenlandse
Zaken tot een totaal van 235 overwegend niet-ambtelijke adviescommissies
voor alle departementen samen. In 1994 komen de ambtelijke commissie-Van Zon
en het ministerie van Binnenlandse Zaken tot een telling van 120 adviesraden 29 , nadat
aan de Kamer eerder was gemeld dat het er 108 waren. 30 De commissie -Van Zon
komt tot een schatting van de kosten van adviesraden. Ze kosten in totaal circa 60
miljoen gulden.
Opvallend op de lijsten die in de jaren tachtig door Binnenlandse Zaken worden
geproduceerd is de diversiteit aan soorten commissies. Uit ander materiaal krijg je de
indruk dat het aantal subcommissies is verkleind, en dat ook het aantal leden van de
raden zelf verkleind is. De samenstelling van ambtelijke en niet-ambtelijke commissies
lijkt meer te convergeren. Een gemengde ambtelijke/niet-ambtelijke samenstelling
lijkt nu de dominante vorm te worden.
Bij de talloze ‘grote operaties’ die de rijksoverheid (vooral) in de jaren tachtig laat uitvoeren
naar de eigen organisatie, taken en taakuitvoering blijven de adviesorganen
meestal buiten schot. Na de commissie-Van der Ploeg waarvoor de start al in de jaren
zeventig was gelegd, geldt dit bijvoorbeeld voor de Heroverwegingsoperatie van
het ministerie van Financiën, 31 en voor de dereguleringsoperatie waarin het wrrlid
Geelhoed een belangrijke rol speelde. Pas de commissie-Kortmann, die door de
minister van Justitie werd ingesteld om te adviseren over de vereenvoudiging van
wetgeving en deregulering, zou het ingrijpende voostel doen om de consultatieverplichtingen
uit de wetten te schrappen (Commissie voor de toetsing van de wetgevingsprojecten
1992). Na bezwaren onder meer van de ser en de Onderwijsraad
werd besloten om de wettelijke adviesverplichting wel te schrappen, maar die tegelijk
te vervangen door een bevoegdheid. Het schrappen van de wettelijke verplichting
om advies te vragen aan adviesorganen over beleidsvoornemens wordt gezien
als ongeveer de belangrijkste maatregel ter bestrijding van de stroperigheid van de
besluitvorming en als een garantie voor kortere besluitvormingsprocessen.
35 ja ar wrr