Op steenworp afstand - Oapen

sociaal-economisch gebied. Leden werden benoemd op persoonlijke titel, maar men
wist globaal wel bij welke club ze hoorden.
Het ontstaan van nieuwe colleges had echter ook te maken met de toenemende
zelfstandige bestuursmacht van de ministers. Als in die tijd over zelfstandige bestuursorganen
moet worden gesproken, dan betreft het de ministers als zelfstandige
bestuursorganen (en staatsrechtelijk is dat in bepaalde opzichten ook zo). Er waren
na 1918 ook veranderingen opgetreden in de macht van de ministers. Dat had te maken
met de verschuivingen van het evenwicht in de verhoudingen van regering en
parlement. In die verhoudingen was een machtsverschuiving opgetreden ten gunste
van de regering. Het werd steeds duidelijker dat de directe invloed van het parlement
(in Nederland is de wetgever een gedeelde verantwoordelijkheid van regering en
parlement) op de regering was verminderd als neveneffect van de invoering van het
algemeen kiesrecht en het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Onbedoeld
bleek dat te leiden tot een aanzienlijke groei van het aantal politieke partijen en een
door toenemende versplintering daardoor vaak onmachtig parlement.
Maar niet slechts bij wetgeving was een verschuiving opgetreden. De verschuiving
was ook ontstaan door de groei van het bestuurlijk uitvoerend werk, waar het parlement,
nu als controleur, wat verder van afstaat. Je ziet dat ministers bij die ontwikkelingen
steun en legitimatie gaan organiseren bij die organisaties die deel uitmaken
van terreinen waarop de overheid actief wordt. Daarnaast leek het erop dat de
nieuwe ministeries van Onderwijs, Sociale Zaken en later Nijverheid en Handel niet
altijd inhoudelijk voldoende voor hun taken waren toegerust. Een adviesraad lijkt
dan een goedkope en snelle manier om kennis in te kopen.
De adviescolleges en vooral de ad-hoccommissies 10 in de jaren dertig doen soms
praktisch werk, zoals het maken van een nieuwe Pachtwet (vgl. Merriënboer 2006).
In het Grondwetsartikel werd gesproken over colleges voor advies en bijstand en in
de jaren dertig leek een aantal colleges in die juridisch technische bijstand juist goed.
Ze deden vaak meer dan alleen het geven van advies, en maakten soms besluiten en
wetsontwerpen. Dat het parlement wilde meepraten over hun oprichting was zo bezien
achteraf gezien niet zo vreemd, al leek men er in 1954 anders tegenaan te kijken.
Tenslotte veranderden ook de groepen waaruit de leden van de adviesraden werden
gerekruteerd (zie box Ingenieurs, ondernemers, ambtenaren en pedagogen). Aan het
eind van de negentiende eeuw kwamen de leden nog hoofdzakelijk uit de hogere
burgerij. In het interbellum ligt de selectie ingewikkelder. De politieke gemeenschap
is door de invoering van het algemene kiesrecht voor mannen en vrouwen veel breder
geworden. Tegelijk domineren in de toppen van de departementen nog steeds
protestanten en liberalen. De adviesraden zijn dan middelen om deze eenzijdigheid
35 ja ar wrr
71