Op steenworp afstand - Oapen

dieper en laten zien tegen welke achtergrond een adviesorgaan is ontstaan. Eveneens
bestaan er lijsten van adviesorganen, die in de regel bestaan uit opsommingen van
namen. De wrr zelf was de eerste die in 1975 een uitgebreidere lijst publiceerde van
de op dat moment bestaande raden. Ten slotte zijn vanaf circa de jaren tachtig enkele
overheidsnota’s gepubliceerd over adviesorganen. De overzichten en nota’s zijn
veelal sterk gericht op de problemen van de dag en bevatten geen historisch beeld
van de ontwikkeling van de adviesorganen, laat staan een analytische reflectie.
Artikelen en (jubileum)boeken over individuele raden, ambtelijke nota’s over adviesraden
en lijstjes met namen van colleges, maken met elkaar nog geen beeld van de
ontwikkeling van het landschap van adviesorganen. Daarvoor moet meer gebeuren.
De ontwikkelingen moeten worden geanalyseerd en in een kader worden geplaatst
om een totaalbeeld te krijgen. Dat is geen neutrale activiteit. Een beeld van het landschap
van adviesorganen ontstaat niet vanzelf. Niet alle aspecten kunnen worden
behandeld, er moeten keuzes worden gemaakt. Maar wat moet je selecteren bij een
verhaal van adviescolleges in de twintigste eeuw?
Er is gekozen voor een tussenweg tussen een chronologische ingang en een thematische.
Zo wordt gelet op de institutionele thema’s van de adviesorganen en wordt de
(ruime) 20 ste eeuw ingedeeld in een aantal samenhangende periodes. De samenhang
per periode ontstaat vooral door de voor elk tijdvak typerende maatschappij historische
achtergrond waartegen de adviesorganen die dan ontstaan zich waar moeten
maken.
Bij de thema’s gaat het om zaken als de verhoudingen tussen nationale en internationale
inbedding, al dan niet een vertegenwoordigend karakter van advisering,
enz. Zo wordt in hoofdstuk 2 duidelijk dat de Nederlandse adviesorganen deels eind
negentiende eeuw voortkomen uit en verbonden zijn met allerlei internationale conferenties
en contacten. Rond de Eerste Wereldoorlog, in het interbellum en de jaren
vijftig worden adviescolleges echter vooral gewaardeerd als instrumenten van de
zich ontwikkelende nationale staat, die steeds meer een verzorgingsstaat wordt. In
de tijd rond de Tweede Wereldoorlog ziet men ook dat in de Nederlandse verzuilde
verhoudingen het aspect van evenredige vertegenwoordiging van maatschappelijke
groepen zwaarder begint te wegen en alle adviesorganen die niet aan dat beeld voldoen
het moeilijk krijgen. In een zich ontwikkelende kennissamenleving ziet men
weer dat (praktijk)kennis die wordt vertegenwoordigd door belanghebbenden binnen
adviesorganen buiten de orde wordt geplaatst; die mag dan juist niet meer. In de
discussies in de loop van de tijd is het telkens of-of, terwijl het in de werkelijkheid
van de advisering juist vaak én-én is, bijvoorbeeld én inbreng van deskundigheid én
die van belangen, nationale belangen en internationale belangen; telkens gaat het om
beide tegelijkertijd. Ook wetenschappelijke expertise en politieke democratie hoeven
niet tegenover elkaar te staan; de complementariteit, de overgang tussen beide
35 ja ar wrr
17