Op steenworp afstand - Oapen

Eenheids Vak Centrale (evc). De centrales trotseerden met succes het verzet van hun
afzonderlijke bonden die zich niet zonder meer bij deze centralisatiepolitiek wilden
neerleggen en zo hun autonomie wilden prijsgeven.
De naoorlogse kabinetten hebben lang geaarzeld om de Stichting van de Arbeid
formeel te erkennen. Een hoofdbezwaar van minister-president Drees was telkens
dat een deel van de staatstaak aldus zou worden overgedragen aan een overigens
ondemocratische particuliere instelling. Bovendien was de regering bezig met eigen
plannen voor oprichting van een publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie. Uiteindelijk
kreeg de Stichting erkenning in het gewijzigde Besluit Buitengewone Arbeidsverhoudingen,
waarin ze werd aangewezen als instantie waaraan het College van Rijksbemiddelaars
“advies moest vragen over alle zaken van de arbeidsverhoudingen”. Zo
werd de Stichting onderdeel van de geleide loonpolitiek die werd uitgevoerd in de
periode 1945-1963 en die begon met Arbeidsbesluiten uit de Tweede Wereldoorlog.
Het College van Rijksbemiddelaars was belast met het geldig verklaren van cao’s,
op basis van de Aanwijzing voor de loonpolitiek van de minister van Sociale Zaken.
Op zijn beurt liet die zich weer adviseren door het cpb (1945), dat de ruimte voor de
loonstijgingen berekende aan de hand van de geprognosticeerde ontwikkeling van de
nationale economie (eerst deed het cpb dat alleen voor de nationale economie in het
algemeen en vanaf 1959, toen de behoefte aan economische vrijheid toenam, deed ze
dat gedifferentieerd per bedrijfstak).
De Stichting van de Arbeid ging uit van initiatieven van de maatschappelijke partijen
waaruit adviesstructuren zouden voortkomen. Van de corporatistische ambities
van de Stichting is niet veel terechtgekomen, evenmin als van de aanwijzingen aan
bonden en werkgevers. Maar dat geldt ook voor de pbo, waar op publiekrechtelijke
basis functionele decentralisatie beoogd werd. Slechts het centrale element van de
pbo, de ser, is werkelijk gelukt. De sva heeft zich lang verzet tegen de komst van de
ser, waarin Stikker e.a. gevaren van ‘staatssocialisme’ zagen. De centralisatie onder
leiding van de staat van het sociale en economische beleid van na de oorlog zette echter
door en daarbij paste de ser beter dan de Stichting. De Stichting van de Arbeid,
die sinds 1959 bij de ser is ingetrokken, heeft zich na 1950 kunnen ontwikkelen tot
adviseur voor het College van Rijksbemiddelaars en als reserve, als bilateraal overleg
beter uitkwam dan het tripartiete en als de scheiding der geesten liep tussen sociale
partners enerzijds en regering anderzijds. Zij beleefde haar finest hours direct na 1945
en later met het Akkoord van Wassenaar in 1982.
35 ja ar wrr
81