Op steenworp afstand - Oapen

op steenworp
afstand
346
Deel III - Voice, variatie, selectie en argumentatie
cessen, waarbij maatschappelijke problemen door trial and error worden opgelost,
niet (kunnen) plaatsvinden in de publieke sector. Dergelijke processen zijn er wel
degelijk, maar de prikkels en feedbackprocessen in het politieke systeem zijn van een
heel andere orde dan de selectiemechanismen zoals de efficiencyverhogende stimulus
van de vrije markt in de economische wetenschappen of de natuurlijke selectie in
de darwiniaanse biologie (Pierson 2000).
Overigens moet ook het vermeende leervermogen van particuliere organisaties niet
worden overdreven. We weten uit de bedrijfskunde-, organisatiesociologie- en organisatiekundige
literatuur dat vastgeroeste routines, ingesleten afdelingsbelangen en
onzekerheid over de concurrentie ook in het bedrijfsleven strategische heroriëntatie
in de kiem kunnen smoren. Ook daar kunnen gulzige kortetermijnbelangen van
aandeelhouders en andere belanghebbenden de besluitvorming steeds makkelijker
domineren.
Als we in lijn met wat Dahl (1961) en Schumpeter (1942) ooit zagen als het belang van
concurrerende elites politiek opvatten als een voortdurende strijd over ideeën, instituties,
regels en handelingsperspectieven, is er altijd wel een vorm van feedback, evaluatie
en leren aanwezig in de moderne democratie. Zoals Bryan Jones het formuleert:
“Democratic governments clearly respond to information. Elections are the
mechanisms that enforce that responsiveness. So long as politicians are ‘ambitious’–
so long as they want to retain office or go on to higher effective office
– they will have motive to attend to information flows. Moreover, since most
judgements of politicians by voters is retrospective – an evaluation of how
things have gone while they are in office – elected leaders have a strong motive
to solve problems before they fester and grow” (Jones 2001: 170).
Politieke meningsverschillen kunnen er wellicht zelfs prima voor zorgen dat nieuw
beleid beter wordt gecontroleerd, omdat opponenten van andere partijen erbij gebaat
zijn om ‘ongewenste effecten’ te ontdekken in het ideologisch voorgestructureerde
beleid van anderen, met als mogelijke consequentie een verlies van macht bij volgende
verkiezingen. De politieke markt kent haar eigen mechanismen en marktimperfecties,
maar gezonde politieke concurrentie kan ertoe bijdragen dat ‘perverse
effecten’ in bestaand beleid aan de kaak worden gesteld en dat er vraagtekens worden
gezet bij experimenten met nieuw beleid. Dit heeft belangrijke consequenties voor
de terugkoppeling en inbedding van politiek leervermogen. Of, in de woorden van
Robert Putnam:
wrr 35 ja ar