Op steenworp afstand - Oapen

“… the key characteristic of a democracy is the continuing responsiveness of
the government to the preferences of its citizens. (…) good government is
more than a forum for competing viewpoints or a sounding board for complaints;
it actually gets things done. A good democratic government not only
considers the demands of its citizenry (that is, responsive), but also acts efficaciously
upon these demands (that is, effective)” (Putnam 1993: 63).
Maar de markt van adviezen en ideeën is waarschijnlijk geen perfecte markt, in die
zin dat het beste idee automatisch de concurrentiestrijd wint: er zijn tal van redenen
te geloven dat de markt van kennis en advies niet perfect is, en nog meer redenen om
te bedenken dat dat waarschijnlijk ook erg lastig is te veranderen. Een perfecte analyse
met een dito instructie is een ideaal dat meestal ver weg is. Van Gunsteren (1993)
heeft in deze zin gepleit voor een benadering van leren die meer bij de werkelijkheid
zoals hierboven omschreven past. In plaats van op het aloude rationele model en de
daarmee doorgaans vooral impliciete veronderstellingen over positie en doorzettingsmacht
van een centrale actor te steunen, en leren te zien als een combinatie van
Analyse en Instructie (A/I), pleit hij voor een andere benadering. In die benadering
staat centraal het besef en de ervaring dat het ook in beleidsvoering gaat om proberen
en leren, en dat oplossingen voor de complexe en meervoudige politieke problemen
van de ‘ongekende samenleving’ zich beter laten vinden door een strategie van Variëteit
en Selectie (V/S). Ook Van Gunsteren bestrijdt niet dat er soms sprake is van een
succesvolle quest for control, maar laat zien dat veel risico’s worden gelopen wanneer
moderne beleidsvoering zich louter zou laten vangen in de logica van het traditionele
beleidsmodel (Van Gunsteren en Van Ruyven 1995).
Kortom, een democratie kent wel degelijk prikkels voor overheidsorganisaties en
gezagsdragers om te leren. Beleidsfiasco’s worden zwaar bestraft. Politici en partijen
hebben vanwege de institutionele inertie en vervlechting misschien meer dan
marktpartijen een ‘dramatic stimulus’ nodig, zoals een forse stijging in het aantal
werklozen of arbeidsongeschikten of een falend integratiebeleid, om hun aandacht
en handelen te prikkelen.
Hirschman en Majone
In de kern is de democratie een procedure van publiek debat, discussie en dialoog,
waarbij discussiepartners idealiter openstaan voor elkaars inzichten en bereid zijn
hun standpunten te corrigeren in het licht van aanwezige informatie en de kwaliteit
van argumenten. De politieke rechten van vereniging, vergadering en het algemeen
kiesrecht zijn essentiële institutionele voorwaarden voor politieke articulatie. Poli-
wrr 35 ja ar
347