Op steenworp afstand - Oapen

460
op de brug t us sen
w e t ensch a p en pol i t iek
weet zeker dat geen enkele politicus het in
1990 had willen schrijven.” Hetzelfde geldt
volgens hem voor andere adviezen die tijdens
zijn raadsperiode uitkwamen: Allochtonenbeleid
(1989), Hoger onderwijs in fasen
(1995), Tweedeling in perspectief (1996).
“Dat is natuurlijk ook een praktische functie
van de raad: de wrr stelt het kabinet en
de ambtenarij vrij van het brengen van enge
gedachten, zodat eventueel onze nek er afgehakt
kan worden.”
Maar dat is niet de belangrijkste functie,
vindt Adriaansens. De wrr moet de
tekenen van de tijd herkennen, ook op het
moment dat politici en bestuurders daar
nog niet aan toe zijn. De toekomst voorspellen
en uitlijnen, zoals in het begin van de
raad wel geprobeerd is, is volgens hem veel
te hoog gegrepen en ook niet nodig. “Als je
woorden kunt geven aan de tekenen van de
tijd geeft dat een enorme macht tot verandering.
Dat is de opdracht aan de wrr. Dat
betekent per definitie dat het soms een flinke
tijd zal duren voordat een advies wordt overgenomen.
Een goed wrr-rapport heeft een
incubatietijd van Creutzfeld Jacob-achtige
proporties”.
“De tekenen van de tijd zijn vaak ondergesneeuwd
door de gevestigde belangen en
de woorden van gisteren”, zegt Adriaansens.
“Op het moment dat Een werkend perspectief
uitkwam, was individualisering nog een
begrip dat vooral een negatieve betekenis
had. Het had een connotatie van ‘ikke, ikke
35 ja ar wrr
en de rest kan stikken’. De tekenen van de
tijd gaven toen al aan dat individuen er juist
steeds meer toe wilden doen, dat ze het verschil
wilden maken. Daar moesten we onze
instituties dus meer op afstemmen.”
Het vinden van de tekenen van de tijd,
kost wel veel werk. “Onze filosofie was dat
elk rapport een unique selling point moest
hebben dat op een briefkaart paste. Maar
voor je dat gevonden hebt, ben je vaak al 600
pagina’s verder. Ik herinner me dat we het
bij een aantal rapporten pas op het laatste
moment tegenkwamen. Als je ergens dieper
induikt, domme vragen durft te stellen en
open staat voor kritiek van collega’s en staf,
dan ontstaan de momenten waarop je iets
uit de lucht kunt pakken waardoor een paradigma
draait.”
Als dat dan lukt, moet de wrr ook niet te
bang zijn om dat duidelijk te brengen, vindt
Adriaansens. Van rapporten waarin verschillende
scenario’s gepresenteerd worden,
is hij geen fan. “Ik heb dat altijd een beetje laf
De sociologie heeft het verloren van de psychologie en
de pedagogiek. Dat is heel droevig en kost ons nu als
samenleving goudgeld.
gevonden. Daar zat dan een houding achter
van ‘wij zijn de wetenschap en laat de politiek
maar kiezen’. Feitelijk zadel je de politiek
op met onmogelijke keuzen. Al die scenario’s
zijn virtueel. De raad moet gewoon
op basis van feiten en gut feeling zeggen wat
de beste lijn zal zijn. Daar krijg je dan gegarandeerd
kritiek op, maar zo ontstaat wel het
democratische gesprek. Dat is de dynamiek
van het beleid.”