Op steenworp afstand - Oapen

ood de wrr een ideale mogelijkheid om
een belangrijk onderwerp hoog op de politieke
agenda te krijgen. “Als je niet van tevoren
min of meer weet wat je wilt, kom je er
niet. Het is moeilijk om dat later nog op te
pikken. Ik heb een unieke kans gekregen en
die heb ik gegrepen. Daarna vind ik dat het
aan anderen is om dat ook te doen.”
Toen zijn eerste termijn bijna voorbij was,
werd Van der Zwan benaderd voor het directeurschap
van de Nationale Investeringsbank.
“Die benoeming had ik nooit gekregen
als ik dat wrr-rapport niet had geschreven.
Tot dan werd de bank geassocieerd met de
oude overheidssteun. Ik was iemand van de
nieuwe aanpak.”
Ook als hij dat aanbod niet had gekregen,
zou Van der Zwan niet in zijn geweest voor
een tweede termijn als raadslid. Hij vindt
dat leden maar een periode moeten aanblijven.
De enige uitzondering is als iemand
met een belangrijk rapport bezig is dat hij
niet voor het eind van de zittingstermijn af
kan maken.
Plannen uit de begintijd van de raad om
ook stafleden niet al te lang in dienst te houden,
ziet Van der Zwan juist niet zitten omdat
daarmee veel ervaring verloren zou gaan. Hij
stoort zich enorm aan het gebrek aan inhoudelijk
kennis op de ministeries dat steeds
groter wordt. “Dat neemt extreme vormen
aan, dat is een wanhopige ontwikkeling.”
Gevolg daarvan is dat de departementen
massaal ontbrekende kennis inkopen.
“Echt bezopen”, foetert Van der Zwan. “Het
beoordelingsvermogen van ambtenaren
schiet daardoor veel te kort. Je kunt niet tot
een goed oordeel komen als je niet eerst een
heel denkproces hebt doorgemaakt. Nu lijkt
het alsof je die fase zomaar kunt overslaan.
Maar dan weet je niet of het onderliggende
materiaal je conclusies wel toelaat en ook
a r i e va n d e r z wa n
niet waar de zwakke punten liggen.”
Van der Zwan wil dat de wrr zich bij
elk rapport afvraagt welk effect het teweeg
moet brengen in de samenleving. Als op die
vraag geen duidelijk antwoord komt, mag
het rapport van hem wel achterwege blijven.
Timing is daarbij van het grootste belang. De
wrr moet ontwikkelingen onder woorden
brengen die al aan de gang zijn, maar die nog
vrijwel niemand ziet.
Het rapport Nederland als immigratiesamenleving
dat eind 2001 uitkwam, vindt hij
wat dat betreft een gemiste kans. “Dat was
niet goed aangevoeld. Dat rapport verscheen
op een moment dat de kentering in het denken
over dit onderwerp al tastbaar was. En
dan nog kwam de raad met een rapport dat
er naast zat.”
Naïef is het woord dat Van der Zwan
gebruikt om de inhoud te karakteriseren.
“Veel problemen in de allochtone gemeenschap
werden niet benoemd maar gladgestreken.”
Als voorbeeld noemt hij de situatie
van de tweede generatie migranten. Lange
tijd dacht men dat die minder problemen
zouden hebben dan de eerste. Maar die verwachting
werd volgens Van der Zwan niet
bevestigd door de praktijk. “De problemen
nemen eerder toe dan af. Dat zie je bijvoorbeeld
in Amerika onder zwarten. Die worden
van alle kanten voorbijgelopen door
nieuwkomers als Aziaten en Latino’s. Dat
levert op den duur enorme problemen op die
moeilijk beheersbaar zijn.”
Als het rapport meer op dat soort zaken
was ingegaan, was volgens Van der Zwan de
opkomst van de lpf minder heftig geweest.
“Als het op een goede manier was uitgekomen,
had die Fortuyn-revolte nooit zo’n
momentum gekregen. Dan was het establishment
gewapend geweest en had het
niet zo over zich heen laten lopen.”
35 ja ar wrr 43