Op steenworp afstand - Oapen

conferenties hierbij een belangrijke rol, zoals de congressen van de Association internationale
pour le progrès sociale, die in verschillende landen van Europa worden
gehouden; om te beginnen in Brussel.
Evenals het geval was bij de internationale congressen over de statistiek werden de
afzonderlijke landen opgeroepen om in hun landen eigen instituten of congressen
te organiseren of ipr-instituten op te richten. En evenals bij de statistische beweging
‘faalden’ achteraf gezien die congressen door het opkomende nationalisme en
de weigering van landen om de aanbevelingen van de congressen op te volgen. Het
komt vanaf die tijd aan op initiatieven van afzonderlijke landen om op dit gebied
het voortouw te nemen. Nederland organiseert bijvoorbeeld in 1893 een zogeheten
Haagse conferentie voor internationaal privaatrecht. Het initiatief daartoe was uitgegaan
van T.M.C. (Tobias) Asser, die niet slechts in Nederland, maar ook daarbuiten
gold als een autoriteit op het gebied van het internationaal privaatrecht en wiens
Schets van het internationaal privaatrecht in vele talen was uitgebracht.
De instelling van de genoemde Staatscommissie ipr vond haar aanleiding in de
bijzonder succesvolle Haagse conferenties van 1893 en 1894, die leidden tot belangrijke
internationale verdragen op het gebied van onder meer het familierecht en
het internationaal burgerlijk procesrecht. De voorbereiding van die internationale
‘Haagse conferenties’ lag eerst in handen van een uit vrijwilligers bestaande informele
commissie. Deze bereidde de agenda en de zittingen voor. In 1897 werd echter
besloten om die commissie een formelere en uitgebreidere taak te geven als officiële
staatscommissie. Zo werd op 20 februari 1897 een Staatscommissie ingesteld “tot
voorbereiding van de te nemen maatregelen ter bevordering van het Internationaal
Privaatrecht” (Steenhoff: 115). De commissie had van het begin af aan een nationale
en een internationale taak. Ze moest voortaan de zittingen van ‘dé Haagse conferentie’
voorbereiden, die in 1900, 1904, 1925 en 1928 zouden volgen. Daarnaast moest
ze de Nederlandse regeringen en de departementen adviseren over codificatie van
internationaal privaatrecht (Steenhoff 1997: 9)
Het feit dat Nederland deze leidende rol ging vervullen te midden van alle grootmachten
kan door verschillende factoren verklaard worden.
Belangrijk was de gezaghebbende positie van de latere Nobelprijswinnaar Asser als
jurist en als medeorganisator van de conferenties; Asser was een van de grondleggers
van het moderne internationaal privaatrecht, dat wonderlijk bleek te passen in een
eeuwenlange comitas (traditie) van Hollands recht uit de tijd van de Republiek.
Een tweede factor was de ‘ethische politiek’ en het draagvlak ervoor bij de Nederlandse
politieke elite. Het geloof dat conflicten in de moderne tijd worden opgelost
niet door te vechten, maar door te praten, het stembiljet en arbitrage. 15 Nederland
35 ja ar wrr
41