Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
112
Deel I - De jaren zestig en zeventig
tekende tegelijk een zo mogelijk nog omvattender systeem van planning uit. Hij zette
uiteen hoe vooral bij welzijn alle planning van het stedelijke via het regionale tot het
landelijke niveau met elkaar samenhangen, met als slotsom “dat een totale fusering
van alle nationale planningsorganen ongewenst is, ook het streven naar één nationaal
plan” (iets dat De Haan had voorgesteld). “Maar”, zo vervolgde Van Tienen, “wel zou
de regering aan een minister de taak van planningbewaking op kunnen dragen; best
geschikt is de minister-president” (Van Tienen 1978: 47). Alle regionale en facetplanning
zou op die manier op één centraal punt op elkaar moeten worden afgestemd; dus
niet één centrale coördinatie, maar een soort afstemming onder leiding van de minister-president
als primus inter pares.
Op de genoemde conferentie presenteerde De Haan ook een systeem van planning
en wetgeving als keuzevraagstuk: wanneer moet de regering de planning inschakelen,
wanneer de wetgeving, wanneer beide tegelijk, enzovoort? De wrr zou daarbij
de regering moeten adviseren wanneer het moment was aangebroken om van het ene
instrument naar het andere over te schakelen. Van Tienen vond dat toch te ver gaan
en wees in een reactie dit ‘versnellingsbakmodel’ af.
De plannen van De Haan en de tekening van Van Tienen over de planning pasten in
een rationaliseringsoffensief dat de overheid in het begin van de jaren zeventig beheerste
en dat sterk was beïnvloed door de opkomst van het eerdergenoemde ppbs,
in het kader waarvan in 1971 de Commissie voor de Ontwikkeling van Beleidsanalyse
(coba) was opgericht. 30 Deze commissie van het dg Rijksbegroting van het ministerie
van Financiën had drie taken, te weten (a) analyseren van doelstellingen en
kosten en baten van departementaal beleid, (b) rationaliseren en standaardiseren van
de beleidsvorming, en (c) doorlichten (evalueren) van bestaand beleid. Toen in 1972
de wrr werd opgericht was de coba al druk bezig met het propageren van haar activiteiten
(zie hierover verder de hoofdstukken 6 en 7). Door Van Tienen en De Haan
was voor de minister-president en de wrr de rol toegedacht van de ‘oppermeesters
van de planning’. 31
De adviesraden werden in deze conceptie van planning een vanzelfsprekend deel van
een omvattend systeem van besturing. De externe adviseurs werden om zo te zeggen
als functionarissen min of meer gelijkgeschakeld aan de ambtelijke beleidsvoorbereiding.
Alleen bestond de externe beleidsvoorbereiding uit deskundigen en vertegenwoordigers
van dé maatschappij – soms ook letterlijk zoals er een vakbondsvertegenwoordiger
moest zitten in de raad van commissarissen van grote bv’s (structuur
vennootschap), moesten er in advies- en toezichtcommissies een of meer leden zijn
die de maatschappij konden vertegenwoordigen in die colleges.
35 ja ar wrr