Op steenworp afstand - Oapen

tie uit de jaren dertig en veertig lijkt net zo’n overgang als bij de organisatiekunde
plaatsvond van het taylorisme van de jaren dertig – de Nederlandse planning van de
Zuiderzeewerken past hier in die traditie – naar de human relations benadering van
de decennia na de Tweede Wereldoorlog (zie hierover hoofdstuk 6).
Welzijnsplanning gevraagd
Echter, voor een integrale planning die zo sterk gericht is op welzijnsbevordering is
naast de economische planning en de ruimtelijke planning ook nog een welzijnsplanning
nodig. Het departement van Maatschappelijk Werk was inmiddels veranderd
in een departement van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, maar in
wezen was het niet veel meer dan een apparaat om het particulier initiatief te subsidiëren
en de nieuwe Algemene Bijstandswet uit te voeren. Dit alles was nog geen
planning voor welzijn. Maar wat ís welzijn?
Het nieuwe begrip welzijn
Welzijn werd gezien als de juistere vertaling van het Engelse welfare (want het Britse
woord welfare had meer te maken met maatschappelijk werk onder de lagere klassen).
Het begrip welzijn komt landelijk voor het eerst voor in een regeringsverklaring van het
kabinet Cals-Vondeling in 1965. Ook in het arbeidsvoorwaarden-overleg komt de term nu
naar voren bij de immateriële – welzijn – doelen, zoals medezeggenschap en herverdeling
van inkomens (vgl. Bottenburg 1995). Het kabinet Den Uyl neemt het in 1974 als centraal
begrip en kern van zijn politieke programma. Dan ook gaat dit begrip, dat dan gelijkgesteld
wordt met de ontplooiing van de mens, zichzelf om zo te zeggen ‘ontplooien’ en
haar vleugels wijd uitslaan. Maar wat voor samenleving wordt dat dan? Welfare state, als
populaire aanduiding, werd in de jaren vijftig vaak vertaald met welvaartsstaat, maar zou
beter welzijnsstaat moeten luiden. Welzijnsstaat klinkt echter niet en het begrip verzorgingsstaat
komt dan uiteindelijk als meer passend ervaren uit de bus. Het geeft gezien
de sociale voorzieningen die het ook omvat en het voorzien in de zin van vooruitzien
(voorzienigheid) en planning dat ermee geassocieerd wordt (vgl. het Franse begrip l’état
providence) beter weer wat voor soort samenleving het representeert. Het woord verzorgingsstaat
zelf komt overigens pas echt goed in zwang als het gaat over de ‘crisis in de
verzorgingsstaat’; maar in nota’s is het al eerder een centraal begrip. Het begrip welzijn
verbreedde zich zo steeds meer in verschillende richtingen, bijvoorbeeld als ontplooiing
of als geluk, om ook langzaam te veranderen in een instrument ten dienste van maatschappelijke
veranderingen. 2 4 A.J.M. van Tienen, hoofd van de stafafdeling voor >>
35 ja ar wrr
10