Op steenworp afstand - Oapen

478
op de brug t us sen
w e t ensch a p en pol i t iek
model; een typisch ingenieursmodel dat ook
gebruikt was door de Club van Rome om aan
te tonen dat we in 2000 geen energie meer
zouden hebben of alle grondstoffen op zouden
zijn.”
Daarnaast legden de verkenningen in zijn
ogen een veel te groot beslag op de capaciteit
van de wrr, terwijl het Centraal Planbureau
voor dergelijk werk in feite veel beter
geëquipeerd was. De voormalig minister
van Financiën is dan ook blij dat de raad deze
aanpak al weer een tijd geleden achter zich
gelaten heeft. Alhoewel: “Jaren later heeft
ook Rabbinge geloof ik ooit nog eens zo’n
rapport gemaakt. Grond voor keuzen heette
dat en het ging over de landbouw in Europa.
Daar was ik het ook weer zo grondig mee
oneens.”
Voor alle duidelijkheid voegt Zalm er
meteen aan toe dat hij niks tegen Rabbinge
zelf heeft. “Het is een briljante, eigenwijze
geleerde. Ik mag het wel dat hij tegen alle
heersende politieke modes in strijd voert
tegen biobrandstof. Soms zijn die ingenieurs
ook wel degelijk interessant, maar op de een
of andere manier begrijpen ze het marktmechanisme
niet. Hoe kun je nou het schaarsteprobleem
bespreken zonder aandacht te
besteden aan economische wetmatigheden?
De uitkomsten van dit soort verkenningen
zeiden meer over de wrr dan over de werkelijkheid.
Dat was echt voluntarisme.”
Het in Zalms ogen gebrekkig economisch
inzicht van raadsleden leverde wel
vaker ergernis op. Eind jaren zeventig bracht
de wrr een rapport uit over marktwerking
in de quartaire sector. Daar zouden 50.000
extra banen gecreëerd moeten worden om
35 ja ar wrr
de werkgelegenheid op peil te houden.
Zalm trekt er nog steeds een vies gezicht bij:
“Banen creëren bij de overheid is natuurlijk
het makkelijkste dat er is. Alsof dat de oplossing
was voor de Nederlandse economische
problemen op dat moment. In plaats van dat
je de marktsector laat groeien en bloeien, tap
je die juist af. Dat riep toen bij mij intellectuele
emoties op en grote ergernis.”
Als hij dat gezegd heeft, buigt hij voorover
voor een knik en een knipoog. “Zo, nu
ben ik mijn frustraties kwijt en kunnen we
verder.”
De geschiedenis van Zalm met de wrr
gaat al een heel eind terug. Van 1975 tot 1983
werkte hij als ambtenaar op het ministerie
van Financiën, waar hij opklom tot plaatsvervangend
directeur begrotingszaken. Vervolgens
maakte hij de overstap naar Economische
Zaken waar hij vier jaar lang de
directie Algemene Economische Politiek
leidde. Van 1989 tot aan zijn ministerschap
in 1994 was hij directeur van het Centraal
Planbureau.
Tijdens zijn cpb-directeurschap begaf het
planbureau zich op een pad dat nu juist door
de wrr was verlaten. Zalm mocht dan kri-
Zelfs als atheïst kon je wat met dit rapport.
tiek hebben op de toekomstverkenningen,
in 1992 kwam zijn eigen cpb dan toch ook
met zijn eerste scenariostudie uit. Scanning
the future heette het rapport waarin via vier
scenario’s de mogelijke ontwikkeling van
de wereldeconomie tot 2015 in kaart werd
gebracht. Kort daarna verscheen Nederland
in Drievoud waarin hetzelfde nog eens werd
gedaan maar dan op nationaal niveau. “Dat
hebben we ook gemaakt zonder groot model.