Op steenworp afstand - Oapen

ganisaties als rand. Aanvankelijk wordt nog geaarzeld of niet ook de Nederlandse
overheid zich net als het bedrijfsleven moet laten bijstaan door dat soort internationale
private organisaties, maar aan het begin van de jaren zeventig lijkt de balans
doorgeslagen naar een voorkeur voor collectieve en publiekrechtelijke voorzieningen
als tegenwicht tegen de privaatrechtelijke. Ook andere Europese landen lijken die
voorkeur te delen blijkens het Britse voorbeeld van de publieke Central Policy Review
Staff en het al oudere Commissariat Général du Plan in Parijs. Vooral de oecd
laat door zijn vergelijkingen tussen landen zien dat ook andere Europese landen in
die tijd soortgelijke afwegingen maken.
In het licht van die veranderingen ligt het voor de hand dat ook de ideeën achter het
ontstaan van de wrr zijn geëvolueerd.
Zo is in de eerste plaats in de loop van die periode sprake van een toenemende
invloed van de rijksoverheid op de sociale wetenschappen. De steun die de natuurwetenschap
krijgt door het bedrijfsleven, krijgen bij de uitbreiding van de verzorgingsstaat
de sociale wetenschappen door hun opdrachten door de overheid. De
voorgeschiedenis en oprichting van de wrr vormen zelf een voorbeeld van afstemming
tussen sociale wetenschappen en de opkomende verzorgingsstaat.
Ten tweede en daarmee samenhangend is een verschuiving zichtbaar van het zwaartepunt
van de coördinatie van sociaal onderzoek. Ligt dat primaat bij het ‘wetenschappelijk
bedrijf’ of ligt dat bij de overheid als opdrachtgever? Bij de ‘emancipatie’
van de sociale wetenschappen tot zelfstandige academische disciplines rond 1960 ligt
dat primaat in de plannen van Hofstee en zijn swr bij het wetenschappelijk bedrijf
en de academische gemeenschap. Vanaf de ambtenaren rond Wentholt (1964) ligt
dat primaat bij de overheid als opdrachtgever voor het onderzoek. Coördinatie van
sociaal onderzoek (een term die de ambtenaren verkiezen boven sociaal-wetenschappelijk
onderzoek) is daarbij van secundair belang. Het gaat de ambtenaren in de eerste
plaats om de bijdrage aan het denken over het beleid en de toekomst. Het onderzoek
moet in hun ogen daarvoor instrumenteel zijn.
Ten derde is er de toenemende nadruk op sociale wetenschappen als instrumenten
voor de verwetenschappelijking van het beleid. In 1960 wordt daar niet over gesproken,
maar bij de commissie-Van Veen (1971) is dat inmiddels het centrale thema als
het over de wrr gaat. Dit hangt ook samen met de eerdergenoemde groei van de
uitvoerende macht en de opkomst van de beleidswetenschappen en bestuurskunde.
De groei van research and development als middel voor de oplossing van beleidsproblemen
in het bedrijfsleven in de jaren vijftig, breidt zich in de jaren zestig uit naar
35 ja ar wrr
171