Op steenworp afstand - Oapen

inkomen dat daaruit afkomstig was. Het moest zelf meer in zijn eigen behoeften
gaan voorzien. Er was grote werkloosheid en in de landbouw en dienstensector was
onvoldoende werkgelegenheid te vinden. De Nederlandse overheid ging zich meer
richten op een actieve politiek van industrialisatie. De industrie moest bijdragen
aan een gezonde economische structuur voor de toekomst. Het Amerikaanse Marshallplan
(van 1948-1954) verschafte een deel van de middelen voor investeringen
en bood een stevige impuls aan de economie. Gevoegd bij een bescheiden sociale
zekerheid en een voorzichtige keynesiaanse politiek van sturing van vraag en aanbod
kwam de Nederlandse economie rond 195o al weer op het niveau van vóór de oorlog.
De industrialisatie droeg in combinatie met een centraal geleide loonpolitiek ertoe bij
dat de lonen laag bleven en dat er een hoge economische groei tot stand kwam van 5
procent per jaar. Ook werd die groei vergroot door marktuitbreiding en verlaging van
tolgrenzen, eerst de Benelux Economische Unie en vanaf 1957 de Europese Economische
Gemeenschap. Stakingen kwamen slechts een enkele maal voor, zoals in 1954 in
de Rotterdamse haven.
Het resultaat van de industriepolitiek – en de bijna industriële aanpak van de landbouw
door ruilverkaveling en mechanisatie – is dat de dynamiek in de economie
toeneemt. De modernisering en dynamisering van de economie leiden er ook toe
dat verschillen toenemen in de maatschappij; er ontstaat medio jaren vijftig ook een
roep om een vrijere en gedifferentieerdere loonpolitiek. In de ene tak van de industrie
gaat de ontwikkeling immers sneller en is de productiviteitsgroei groter dan in
de andere, en in de industrie weer sneller dan bij oudere ambachten.
De verschillen met het bewonderde Amerika blijven echter groot. In Amerika zit de
vrouw niet thuis, maar werkt ze en is ze juridisch niet handelingsonbekwaam, zoals
bij ons tot 1956. De burgers zijn niet passief, maar mondig en worden geacht ‘zelf hun
broek op te houden’. Als in de vs over ‘het zelf doen’ wordt gesproken wordt bedoeld
‘doe het zelf’, en is dit gericht tot het individu, niet tot een bepaalde groep belanghebbenden.
Er wordt daar niet gedwongen gespaard voor collectieve voorzieningen,
zoals bij ons. 13
De adviesraden die hierna besproken worden zijn vooral opgericht in de eerste helft
van de jaren vijftig. Van bovengenoemde spanningen door de dynamiek van de economie
en het Amerikaanse voorbeeld is dan nog niet veel merkbaar, of het moet zijn
dat sommigen begonnen te vermoeden dat de droom van een soort publiekrechtelijke
geordende economie met centrale raden met adviserende (en andere) bevoegdheden
die samen met de politieke leiding de bestuurders bijstaan om hun koers uit te
stippelen toch te hoog gegrepen is. Of zou het toch nog lukken als alle (advies)raden
35 ja ar wrr
77