Op steenworp afstand - Oapen

Standpunten van anderen: wetenschap en beleid
Ook buiten het parlement – bijvoorbeeld in congressen over de oprichting van de
wrr – werd rondom de instelling van de raad een principiële discussie gevoerd over
de verhouding tussen wetenschap en beleid, en vooral over de vraag waar het primaat
ligt, bij de wetenschap of bij de politiek. Adriaansens verwoordde die thematiek
in 1997 in Mosterd bij de maaltijd als de tegenstelling tussen de politiek als slaaf
van de wetenschap (aangeduid als technocratie) versus de wetenschap als dienstknecht
van de politiek (aangeduid als decisionisme). In haar toelichting benadrukte
de regering dat de raad er is voor het regeringsbeleid en niet slechts voor de regering;
de vaststelling van beleid geschiedt immers mede door het parlement als medewetgever.
Met die benadering van taak en positie van de raad werd de interactieve kant
van het beleid en van het werk van de raad benadrukt. In combinatie met de garantie
van openbaarheid van alle producten werd een tussenweg gevonden (noch strikt
technocratisch, noch strikt decisionistisch). De garanties van openbaarheid en de
nadruk op participatie aan de publieke discussie passen in dat beeld van een meer
genuanceerde benadering van de verhouding wetenschap en beleid.
Hirsch Ballin over decisionisme
Hirsch Ballin gaf al in zijn proefschrift uit 1979 aan dat er in de uiteindelijke wrr-Instellingswet,
mede gelet op de parlementaire behandeling, wel degelijk sprake is van decisionisme,
zij het wel met de nodige nuances. De dienstbaarheid aan het beleid wordt
namelijk breder opgevat dan men in eerste instantie verwacht, namelijk in de zin dat de
raad moet rapporteren in lijn met de pluriformiteit van de samenleving, die de raad ook
in zijn samenstelling en werk moet weerspiegelen. Tegelijk wordt ook telkens benadrukt
dat de raad onafhankelijk is; dat die onafhankelijkheid samenhangt met zijn wetenschappelijk
karakter en dat die ook inhoudt dat de regering kan worden tegengesproken. Het
aan Habermas ontleende schema technocratisch-decisionistisch model dekt kortom de
lading niet volledig. De eerste ideeën voor een soort wrr uit begin jaren zestig waren
vooral sociaal technocratisch. Centraal staat de modernisering van de maatschappij en
de begeleiding van die maatschappij daarbij door de sociale wetenschappen en sociaalwetenschappelijk
onderzoek. Ze geven een beeld van de maatschappelijke werkelijkheid
waardoor het voor het beleid beter mogelijk wordt om daarbij aan te sluiten. Het doel is
immers uiteindelijk een “menselijker samenleving, waarin meer groepen dan voorheen
kunnen deelnemen”. Alle delen van de maatschappij moeten aan de modernisering deelnemen;
de maatschappij moet geïntegreerd zijn, en waar dit niet zo is zit een knelpunt zoals
minister Klompé het in 1963 zegt en minister-president Cals bij de regeringsverklaring
in 1965. Het gaat om de tijdige voorbereiding van de maatschappij op het jaar 2000.
35 ja ar wrr
167