Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
2 4 4
Deel II - Inleiding
landen een actievere rol spelen dan in andere landen. De Verenigde Staten zou door
haar decentrale en gefragmenteerde politieke systeem een vruchtbaardere omgeving
vormen voor denktanks (Abelson 2002). In parlementaire democratieën, met sterke
partijeenheid, solidariteit met de coalitie en de aanwezigheid van een permanent
overheidsapparaat dat de beleidsmakers adviseert, zou daarentegen de mogelijkheid
van beïnvloeding voor denktanks beperkt zijn. Stone (1996) betoogt dat in een parlementair
systeem, parlementariërs en ambtenaren barrières vormen tussen denktanks
en leaders. In een vergelijkende studie over de Verenigde Staten en Canada stelt
Abelson (2002) echter dat de beperkingen voor denktanks veel minder liggen in de
politieke omgeving, en veel meer in beperkte budgetten en staf. Bovendien wijst hij
op het onderscheid tussen beïnvloeding van het (maken van) beleid en beïnvloeding
van de beleidsvormingsomgeving, het politieke proces. Zo grijpen in de Verenigde
Staten denktanks naderende verkiezingen aan om hun invloed uit te oefenen op
presidentiële kandidaten. 4 In Nederland zijn adviesorganisaties in veel mindere mate
gefocust op de verkiezingencyclus, maar werken ze (permanent of op ad-hocbasis)
samen met de hoge ambtenarij en ministers.
De mate van invloed en effect van denktanks of adviesorganisaties kan dus niet voor
elk land op een eenduidige wijze geanalyseerd worden. Een succesvolle denktank in
het ene land zou met dezelfde strategie maar in een andere institutionele context andere
effecten teweegbrengen. Daarbij zijn binnen een land denktanks zo verschillend
dat algemene uitspraken over de mate van invloed ook op nationaal niveau moeilijk
te verantwoorden zijn. Verschillen in strategische doelen, het terrein van expertise,
het beoogde publiek en de termijn van werken (kort, middellang, lang) zijn te bepalend
voor de invloed van een adviesorganisatie om niet mee te wegen. Zo heeft deel I
bijvoorbeeld laten zien dat er verschillen zijn in doelen en werkwijze tussen de strategische
adviesorganen die vallen onder de Kaderwet van 1997, en de wrr.
Hoewel de literatuur over denktanks interessante kwalificaties oplevert die zeker
helpen bij het scheppen van helderheid in de vaak diverse nationale landschappen
met vele verschillende organisaties die zich bezighouden met onderzoek en advies,
biedt ze niet voldoende handvatten om juist te kijken naar die specifieke kenmerken
die voor een organisatie als de wrr zo bepalend zijn. De meeste vergelijkende studies
zijn beschrijvend van aard en bestaan uit overzichten van aspecten als budget,
omvang, specialisatie, output en ideologische doelstelling. Studies die dieper proberen
te gaan, zoals Abelson in Do Think Tanks Matter (2002), concluderen dat het belangrijk
is de organisaties in hun nationale context te analyseren. Maar het is nu juist
die context waarin de veelal Anglo-Amerikaans georiënteerde literatuur tekortschiet
voor een vergelijking waarin de wrr centraal staat. Voor dit vergelijkende deel is het
wrr 35 ja ar