Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
122
Deel I - De jaren tachtig en negentig
toen in eerste instantie nog niet ervaren als een groot maatschappelijk probleem, en
had vaak de stilzwijgende instemming van alle partijen. Er kon door de vervroegde
uittreding van oudere werknemers van boven de vijftig jaar, ruimte worden gecreeerd
voor jongeren die inmiddels langdurig werkloos waren (jongeren van de ‘verloren
generatie’, zoals ze wel werden aangeduid).
Enkele jaren later, rond 1990, zijn opnieuw enkele belangrijke verschuivingen
opgetreden. De opmerkelijkste verandering voltrok zich ongetwijfeld buiten de
Nederlandse landsgrenzen, waar gebeurtenissen plaatsvonden die nog maar enkele
jaren daarvoor voor onmogelijk werden gehouden. Zo viel tegen het eind van de jaren
tachtig het voormalige Oostblok uiteen. Aan het begin van de jaren tachtig werd
het Oostblok nog als zo’n grote bedreiging gezien dat het Westen werd opgeroepen
om zich extra te bewapenen met kruisraketten en neutronengranaten. De val van de
Berlijnse Muur in 1989 staat symbool voor het uiteenvallen van het Oostblok, waarmee
een eind kwam aan de Koude Oorlog en de scheiding in Europa vanaf 1945. Het
experiment van het reëel bestaande socialisme gold definitief als mislukt.
De tweede verandering betrof het binnenlandse probleem van de verzorgingsstaat, dat
structurele vormen begon aan te nemen. Rond 1989 werd steeds duidelijker dat grote
delen van de beroepsbevolking niet deelnamen aan het arbeidsproces. Het ging hierbij
niet slechts om vrouwen van wie de arbeidsparticipatie traditioneel in Nederland erg
laag lag, maar ook om de groei van het aantal wao’ers. Wellicht het belangrijkst echter
was de ver achterblijvende arbeidsparticipatie van de etnische minderheden. In de
jaren tachtig is het duidelijk geworden dat de gastarbeiders niet zouden teruggaan naar
hun land van herkomst. Bovendien groeit hun aantal veel sneller dan verwacht door de
gezinshereniging. Voorts werd duidelijk dat ze op allerlei niveaus slecht integreerden
in de Nederlandse samenleving. Arbeid is in Nederland in de 20 ste eeuw steeds een
belangrijk mechanisme geweest dat bijdraagt aan integratie. Het feit dat allochtonen
daaraan onvoldoende deelnamen was ook een reden om het systeem van toegang tot
arbeid drastisch te herzien. In dat kader verschenen adviezen voor een andere aanpak
van de arbeidsvoorziening, en voor de tot dan toe gevolgde benadering van sociaalculturele
doelgroepen van de etnische minderheden. Het moest minder gaan om het
gebruikelijke polderen door het bevorderen van overleg tussen overheid en maatschappelijk
midden van vertegenwoordigers van etnische minderheden. Allochtonen
moesten via aanvullende opleidingen en verlaging van het minimumloon een betere
toegang tot banen krijgen in het bedrijfsleven en de overheid. Verschillende wrr-rapporten
speelden in dit debat een rol, met name Allochtonenbeleid (1989) en Werkend
perspectief (1990) dat in feite de basisfilosofie bevat van veel wrr-rapporten uit die
tijd (‘van werkloosheidsvraagstuk naar vraagstuk van arbeidsparticipatie’).
35 ja ar wrr