Op steenworp afstand - Oapen

Het eenvoudigst is het natuurlijk als een beleidsmaker zelf zegt dat een rapport een
diepe indruk op hem of haar gemaakt heeft. Gerrit Zalm noemde in dat verband
Belang en beleid uit 1994, dat ervoor pleitte om uitvoeringsorganisaties in de sociale
zekerheid een existentieel belang te geven bij een goede taakvervulling. Terwijl
de meeste mensen de naam van het rapport al lang vergeten zullen zijn, zette het
gedachtegoed erachter wel een flinke stempel op veel hervormingen van de eerste
kabinetten-Balkenende. “Het was in zekere zin de introductie van het marktmechanisme
in de collectieve sector”, zegt Zalm in zijn terugblik. “Ik had het idee: dit
kun je op veel verschillende terreinen toepassen.”
Beïnvloeding kan natuurlijk ook op andere manieren verlopen. wrr-leden
worden voor een periode van vijf jaar benoemd en kunnen die termijn met maximaal
nog eens vijf jaar verlengen als er een herbenoeming volgt. In de praktijk
maakt vrijwel niemand de tien jaar vol. Al voor die tijd om is beginnen raadsleden
aan een volgende stap in hun carrière, die vaak ook nog eens naast het wrrwerk
is doorgegaan (raadsleden hebben een deeltijdaanstelling van twee à drie
dagen per week). Dat betekent dat een raadslid dat verantwoordelijk is voor een
bepaald rapport op een positie terecht kan komen waarin hij zelf aan de relevante
knoppen mag draaien. Rudy Rabbinge, die in 1992 de grote man was achter Grond
voor keuzen, kreeg enkele jaren later een hoge plek op het ministerie van Landbouw
waar hij de nieuwe en inhoudelijk onervaren minister Van Aartsen mocht
adviseren en ondersteunen.
Voormalig voorzitter Donner mocht in 2002 als informateur van het eerste
kabinet-Balkenende een regeerakkoord schrijven dat onder meer ging over
onderwerpen waarover de raad onder zijn leiding enkele jaren eerder geadviseerd
had. Donner zelf doet er wat relativerend over in zijn interview in deze bundel,
maar zijn toenmalige wrr-collega Gunning zag wel degelijk de hand van haar
oud-voorzitter in de passage over de ziektekostenverzekering. “Daar staan precies
de juiste bewoordingen in precies de juiste zinnen”, dacht Gunning toen ze
de tekst van het akkoord las. “Dit komt niet zomaar uit de lucht vallen.”
Daarnaast zijn er ook raadsleden die het gedachtegoed dat ze in de wrr ontwikkeld
hebben zelf in de praktijk zijn gaan brengen. De University Colleges
die Hans Adriaansens opzette in respectievelijk Utrecht en Middelburg sluiten
naadloos aan op het rapport Hoger onderwijs in fasen, dat een projectgroep onder
zijn leiding enkele jaren eerder gemaakt had. Inmiddels hebben verschillende
universiteiten zijn voorbeeld gevolgd.
De wrr beïnvloedt niet zozeer de regering als wel de omgeving daaromheen,
stelt oud-premier Ruud Lubbers. Daar worden de rapporten gelezen en beïnvloeden
ze de gedachtevorming. En dat is minstens zo effectief. De regering mag dan
verantwoordelijk zijn voor het beleid, maar dat komt tot stand in wisselwerking
met de samenleving. “Daarin ben ik misschien wel een typische cda’er”, zegt
Lubbers, die zelf ook ooit de ambitie had om raadslid te worden. “In mijn ogen is
een wrr-rapport even belangrijk voor een voorzitter van vno-ncw als voor een
minister van Economische Zaken en zo kun je nog allerlei andere reeksen noemen.
Er staat van alles in dat anderen moeten doen.”
i n l e i d i n g
35 ja ar wrr 423