Op steenworp afstand - Oapen

Van der Zwan merkte dat Den Uyl wel
geïnteresseerd was in zijn verhaal. De toenmalige
oppositieleider nodigde hem uit voor
een vervolggesprek. “Ik vond dat hij zijn partij
moest voorgaan in een wat realistischer
stellingname. Eerst zei hij: ‘Ik zal er eens
diep over nadenken’. Later werd dat: ‘De partij
is nog niet toe aan zo’n zwenking’. Ik heb
hem toen voorgehouden: ‘Maak dan in ieder
geval een opening’. Ook dat durfde hij niet.
Dat was wel weer typisch Den Uyl.”
Plaats en toekomst van de Nederlandse
industrie heette het rapport dat in de zomer
van 1980 verscheen. Insiders spraken al snel
over ptni. De hoofdboodschap was dat de
overheid meer aandacht moest geven aan het
bedrijfsleven. “Men dacht dat de industrie
was afgeschreven, maar onze stelling was
nou juist dat ook in een postindustrieel tijdperk
de industrie hard nodig was.”
Het rapport kreeg enorme belangstelling.
De kranten en het tv-journaal openden
ermee. Van der Zwan trok stad en land
af om het uit te leggen, het economenblad
esb wijdde er een special aan en het kreeg
een vermelding in de troonrede. Het was het
begin van een andere manier van denken,
zegt Van der Zwan, die daar meteen aan toevoegt
dat het rapport zeker niet alleen voor
die omslag verantwoordelijk was. “Die hing
al in de lucht. Het rapport articuleerde iets
wat al bezig was zich te ontwikkelen.”
Gek genoeg viel Plaats en toekomst van
de Nederlandse industrie niet goed op het
ministerie, dat als geen ander blij zou moeten
zijn met de aandacht van de wrr voor
het bedrijfsleven. “Economische Zaken is
nooit gesticht van welke instantie dan ook
die met aanbevelingen komt”, zegt Van
der Zwan. “Ik voelde aan alles dat secretaris-generaal
Rutten er niet van gediend
was. Het was ‘not invented here’. Zo simpel
lag dat.”
Economische Zaken was wel het aan-
a r i e va n d e r z wa n
gewezen departement om de officiële kabinetsreactie
voor te bereiden. “ez wilde ons
rapport onder de tafel duwen”, zegt Van der
Zwan. Dat werd hem ook nog eens duidelijk
toen hij de conceptreactie onder ogen kreeg
die naar het coördinerende ministerie van
Algemene Zaken was gestuurd. “Echt, de
honden lustten er geen brood van.”
Gelukkig werd bij het ministerie van de
premier heel anders tegen het wrr-rapport
aangekeken. “az wilde juist dat de regering
dit onderwerp naar zich toe zou halen”, zegt
Van der Zwan. “Ik heb die conceptreactie
toen in feite herschreven. Een groot deel van
het ez-verhaal heeft het wel gehaald, alleen
de teneur werd totaal anders. Dat is een voortreffelijke
tekst geworden.”
Voor het kabinet was het rapport aanleiding
om een commissie met zwaargewichten aan
het werk te zetten. Onder leiding van president-commissaris
Gerrit Wagner van Shell
ging een indrukwekkende verzameling topondernemers
nadenken over het industriebeleid
dat de overheid moet voeren.
Op verzoek van Wagner trad Van der
Zwan zelf ook tot de commissie toe. “Ik was
lekker op stoom en Wagner en ik hebben toen
veel met elkaar opgetrokken”, zegt Van der
Zwan. “Mensen uit de top van het bedrijfsleven
kunnen natuurlijk veel, maar rapporten
schrijven is toch een aparte kunst.”
Dat bleek ook wel tijdens de commissiebijeenkomsten,
zegt Van der Zwan grijnzend.
“Zo’n Anton Dreesmann zat dan een
vergadering lang enorm te tetteren om de
volgende drie keer gewoon niet op te komen
dagen. Wagner kon daar niet tegen. Die
kwam uit een gedisciplineerde organisatie
waar je dit soort gedrag niet moest vertonen.
En dan zat daar ook nog Frans Swarttouw,
helemaal zo’n vrije jongen. Dat was
de reden dat er later nog een tweede commissie-Wagner
is gekomen waaruit hij ze
35 ja ar wrr 437