Op steenworp afstand - Oapen

42 4
op de brug t us sen
w e t ensch a p en pol i t iek
35 ja ar wrr
Wil een rapport invloed hebben, dan stopt het werk van de wrr niet bij het uitbrengen
ervan. Veel tijd gaat zitten in het uitdragen en toelichten bij politici,
bestuurders, ambtenaren en maatschappelijke groeperingen. “Je moet de beleidsmakers
als het ware een beetje aan de hand meenemen”, zegt oud-voorzitter
Michiel Scheltema. “Je kunt niet verwachten dat ze meteen al bij het lezen denken:
‘En nu moeten we het dus helemaal anders doen’.”
De interviews in dit boek laten zien dat dat inzicht niet constant aanwezig is
geweest in de geschiedenis van de raad, maar steeds weer opnieuw naar boven is
gekomen om vervolgens weer wat weg te zakken. “De traditie was dat een rapport
voor zichzelf moest spreken”, zegt Scheltema over de situatie die hij in 1998
aantrof bij zijn aantreden. Vervolgens stimuleerde hij dat de raad meer de boer op
ging met zijn producten.
Een dergelijke aanmoediging kwam enkele jaren eerder ook uit de mond van
Marina van Damme. De voormalige onderzoeksmanager bij Akzo zei kort na
haar aantreden in 1988 tegen haar collega’s dat de raad meer aan marketing moest
doen. “Nou dat was vloeken in de kerk. Letterlijk kreeg ik te horen: ‘Een wetenschapper
doet niet aan marketing’.”
De manier waarop de wrr zijn bevindingen presenteert, is ook van belang. Zeker
wanneer de raad ver voor de troepen uitloopt, kan het handig zijn om voorstellen
te presenteren in de vorm van alternatieven, zegt Ad Geelhoed (raadslid in de
jaren tachtig en topambtenaar in de jaren negentig). Dat maakt het makkelijker
voor politici om ze te accepteren. Voor Dik Wolfson (lid in de jaren negentig) is het
presenteren van alternatieven in wrr-rapporten zelfs bijna een principekwestie.
De raad moet niet op de stoel van politici gaan zitten.
Anderen willen juist dat de raad zelf een duidelijke positie kiest en gruwen
van het aanreiken van alternatieven. “Ik heb dat altijd een beetje laf gevonden”,
zegt Hans Adriaansens, die vrijwel gelijktijdig met Wolfson in de raad zat. “Al
die scenario’s zijn virtueel. Feitelijk zadel je de politiek op met onmogelijke keuzen.”
Deze benaderingsvraag is een van de voorbeelden waaruit blijkt dat ook óp de brug
tussen wetenschap en politiek niet iedereen het constant met elkaar eens is. Daarbij
gaat het niet alleen om verschillende inschattingen over de vraag wat effectief
is, maar ook om verschillende normatieve opvattingen. De wrr opereert niet
alleen in een politieke omgeving, maar is er zelf ook onderdeel van, zo blijkt uit de
interviews. “Je wist nooit of je een intellectueel of een normatief gesprek voerde”,
verzucht Theo Quené, de tweede raadsvoorzitter.
Die verschillende visies vertragen soms het werk van de raad. Als de wrr een
rapport uitbrengt, moeten alle leden daarvoor tekenen. Daardoor gaat er soms
veel tijd zitten in het op een lijn brengen van de verschillende opvattingen. Zo
sleepte in de jaren negentig de discussie over wat nu precies de kerntaken van de
overheid zijn, zich eindeloos voort. Het resultaat werd een voorstudie op naam
van voorzitter Donner. Een rapport van de gehele raad zat er uiteindelijk niet in.