Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
140
Deel I - De jaren tachtig en negentig
periode steeds meer in het teken te staan van strategieontwikkeling in aansluiting op
de centrale rol van het regeerakkoord en samenhangend met de kennisintensivering
van de overheid vanaf de tweede helft van de jaren negentig.
Het ‘vraagstuk’ van de adviesorganen lijkt althans voorlopig tot een eind gebracht.
Door de Kaderwet is er nu nog maar een klein aantal strategische raden over tegen
een onoverzichtelijk geheel van zo’n 120 raden aan het begin van de jaren negentig en
het dubbele een decennium ervoor. Het vraagstuk lijkt nu onder controle. 54
In het bovenstaande ligt besloten dat de gehele periode de politieke agenda erg bestuurlijk
is en weinig rechtsstatelijk. Adviesorganen passen in een denken in termen
van checks and balances en in het onderhoud van de rechtsstaat. Als dat zwak is ontwikkeld,
ontstaat het gevaar dat ze eenzijdig worden benaderd als louter bestuurskundig
instrument. Vooral in het parlementaire debat over adviesorganen lijkt dat
rechtsstatelijke perspectief in de jaren tachtig en negentig niet altijd de doorslag te
geven.
Anders dan voorheen heeft de overheid te maken met een omgeving waarin veel
burgers weliswaar goed geïnformeerd zijn en terzake deskundig, maar waarin ze
vaak ook binnen de wetenschappen van mening verschillen. Willen adviesorganen
daarin een rol spelen, dan komt het aan op het ‘slaan van piketpaaltjes’ in de brede
stroom van kennis en ideeën, waaraan in de stroom houvast kan worden ontleend.
Op dat gebied moeten ze vertrouwen zien op te bouwen en dat veronderstelt dat
wordt voldaan aan eisen van methode waarmee adviezen worden gemaakt en aan eisen
van communicatie. Ook moet er voldoende verscheidenheid zijn bij de adviseurs
die dat soort piketpaaltjes kunnen leveren.
Opmerkelijk is dat rond de eeuwwisseling de kennisfunctie terugkeert en ook het
woord strategie, al heeft dat nu een wat procedureel karakter gekregen vergeleken
met het denken over strategie in eind jaren zestig, toen het meer ging om inhoudelijke
visies en ppbs.
En helemaal tenslotte: het belang voor het beleid van een gevarieerd aanbod aan
onafhankelijke advisering kan niet eenvoudig overschat worden, immers, alleen zo zijn
nieuwe en verrassende inzichten te verwachten (zie ook het citaat aan het begin Deel I).
Of daarbij ook op langere termijn een ‘departementale indeling’ en goedkeuring van programma’s
past, moet blijken. Naar het zich laat aanzien zal daarbij niet alleen inhoudelijke
onafhankelijkheid, maar ook een bepaalde mate van institutionele zekerheid van belang zijn.
35 ja ar wrr