Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
72
Deel I - Nieuwe adviescolleges in interbellum en wederopbouw
te corrigeren door groepen die anders geen toegang tot de macht hebben, toch bij
het denken over beleid te betrekken. De bekende katholieke jurist Struycken was benoemd
bij de Raad van State. De socialist professor Bonger werd benoemd als lid van
de Economische Raad. Minister Verschuur had ook aan Bonger verteld dat hij mede
om zijn politieke kleur was geselecteerd.
Overigens is de gesignaleerde combinatie van zakelijkheid in tijden van verzuiling
– de combinatie van het geloof in de zakelijke manier van kijken en verzuiling met
een vooral confessionele benadering van conflictbeheersing – ook duidelijk in de adviescommissies
terug te vinden. Professoren, priesters, (oud-)predikanten en zakenmensen
zaten er bij elkaar, met aan de ene pool van het continuüm de culturele raden
met geestelijke voornamen en aan de andere pool (Nijverheidsraad) de raad met zakenmannen.
De ene keer domineerde de confessionele depolitisering door overbrugging
van tegenstellingen, de andere keer die van de mannen van de zakelijkheid.
Een deel hoorde tot – overdreven gezegd – verschillende old boys networks van de
landbouw, metaalnijverheid, textiel, kunstzijde of andere bedrijfstakken. Anderen
zaten bij Waterstaat of in het opbouw- en jeugdwerk. Vaak waren het ingenieurs of
mensen die ingenieurs als hun rolmodel zagen. De ingenieurs vormden na de letterkundigen
en ook wel de juristen – die vaak domineerden in het publieke debat in de
19 de eeuw – de tweede generatie van professionals die zich vanaf het laatste kwart van
de 19 de eeuw heeft ingezet voor de publieke zaak op het grensvlak van maatschappij
en overheid. Nieuw was de aanwezigheid – eerst op de achtergrond – van zogeheten
‘rode ingenieurs’, zoals ir. Goudriaan, ir. H. Vos en dr. J. Tinbergen (hoewel geen ingenieur
zich wel met hen verwant voelend). Ze vertaalden het socialisme in termen
van een maatschappelijk beheersingsvraagstuk van planning en modellenbouw (vgl.
Mertens 2007). Een goed voorbeeld van de moderne nadruk op beheersing, vormt ir.
Is. P. de Vooys en zijn boek Techniek en maatschappij (vgl. de hoofdstukken ‘Over de
economische taak van de ingenieur’ en ‘Ingenieur aan Regeering’).
35 ja ar wrr