Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
306
Deel II - Conclusies
verschuiven hun focus van gericht op de lange termijn naar overleven van dag tot
dag. Dit betekent voor alle adviesorganisaties een aantasting van hun positie. Juist
voor de uitkomsten van toekomstverkenningen, een van de belangrijke doelstellingen
achter de oprichting van deze organisaties, staat de oorspronkelijke opdrachtgever
(de regering) niet meer open. Alle adviesorganisaties hebben zich moeten aanpassen
aan deze veranderde context. De verschillende richtingen van ontwikkeling zijn
beter te begrijpen in relatie tot de nationale traditie en institutionele vormgeving van
deze organisaties.
De geschiedenis van de cprs en de huidige vormgeving van de Strategy Unit laten
zien dat ten aanzien van het functioneren van een adviesorgaan voor de regering
in Groot-Brittannië andere overwegingen een rol spelen dan voor bijvoorbeeld de
wrr in het Nederlandse landschap. Er is sprake van een politiek systeem met twee
dominante krachten waardoor een adviesorgaan rekening zal moeten houden met
onzekerheid van overleven bij een machtswisseling. Dit werd in 1983 pijnlijk duidelijk
voor de cprs, gezien het gemak waarmee Thatcher de cprs kon afschaffen.
Waar deze dreiging van politieke discontinuïteit ook voor de huidige Strategy Unit
zeer reëel is, biedt zij paradoxaal genoeg de Strategy Unit heldere doelstellingen. Het
is de taak van de unit om de huidige premier, en daarmee ook zijn gehele kabinet, te
ondersteunen. Om deze taak te vervullen heeft de Strategy Unit volop toegang tot
de premier en beschikking over ondersteuning in de vorm van middelen en autoriteit
ten opzichte van andere overheidsonderdelen. Waar andere adviesorganen voor
de regering moeite moeten doen hun boodschap onder de aandacht te krijgen van
die regering, of een concurrentiestrijd aan moeten gaan met argwanende ministers
en departementen, heeft de Strategy Unit hiervoor de noodzakelijke middelen en
toegang. Waar voor instellingen als het iffs, de wrr en het cas het bewaken van de
onafhankelijke positie bepalend is voor het dagelijks functioneren, speelt dat bij de
Strategy Unit eigenlijk geen rol. En waar met name het iffs, en in mindere mate de
wrr en het cas, de concurrentie meer en meer moet aangaan met nieuwe spelers
in het landschap van onderzoek en advies, speelt dat voor de Strategy Unit met zijn
positie zo dicht bij de premier veel minder prominent. Voor het landschap als geheel
is het belangrijk dat in het Verenigd Koninkrijk gedurende de afgelopen decennia een
veel diverser landschap is ontstaan van veelal ook privaat gefinancierde organisaties
die een veel vrijere rol vervullen. Daar waar de Strategy Unit, door zijn institutionele
positie zo dicht op de premier, moeilijker een onafhankelijke en kritische rol kan vervullen,
nemen andere organisaties in het landschap deze functie over.
Het Zweedse iffs heeft in vergelijking met de Strategy Unit een tegenovergestelde
verschuiving op het continuüm beleid en wetenschap gemaakt. In Zweden is in
wrr 35 ja ar