Op steenworp afstand - Oapen

ehandelen, en zo materiaal leveren voor de vaststelling van een rode draad in het
werkprogramma. 19
De raad stelde begin 1974 op basis van deze gedachten een commissie Algemene
Toekomstverkenning (atv) in, een speciale externe commissie bestaande uit deskundigen
van buiten, onder voorzitterschap van het raadslid J.S. (‘Mars’) Cramer.
De commissie zou zelfstandig een Algemene Toekomstverkenning (atv) maken: zij
diende zelf aan te geven welke aspecten van ontwikkelingen zouden worden meegenomen,
en voorstellen doen voor de te volgen werkwijze en de taakverdeling tussen
alle betrokken partijen (het cpb, scp, tno bijv. zouden er ook aan meedoen). Met de
instelling van de atv-commissie zag de raad definitief af van het plan om een integraal
model (systeemmodel vgl. Club van Rome, maar dan breder) te (laten) maken.
In de atv-commissie namen methodologische discussies aanvankelijk veel tijd in
beslag. Gaat het om een verkenning of projectie? In hoeverre mag intuïtie een rol
spelen en mogen het ook beredeneerde verwachtingen zijn, of moet het gaan om
modellen? Er ontstaat enige ongerustheid dat de methodologische discussies te veel
tijd in beslag gaan nemen en de deadline niet wordt gehaald. Daarom besloot de
commissie om te beginnen met het opstellen van inhoudelijke verkenningen op de
verschillende deelterreinen; daarna zou men wel verder zien. De selectie van terreinen
had toen al plaatsgevonden, overigens ook pas na uitgebreide discussies in de
raad en in de commissie. Bovendien bleek de selectie achteraf niet geheel geslaagd,
bijvoorbeeld doordat weinig tijd en aandacht was uitgetrokken voor het vraagstuk
van de langdurige werkloosheid dat kort erna de kop op zou steken, en begin jaren
tachtig een van de centrale beleidsproblemen zou zijn. 20
De wrr had toen hij aan de atv begon geen ervaring met toekomstverkenningen;
eigenlijk was die ervaring in Nederland überhaupt weinig aanwezig. De ingang die
werd gekozen was dat het een integrale verkenning moest worden. De nadruk op integratie
is al meermalen genoemd als kenmerkend voor de eerste raadsperiode. Deskundigen
op veel belangrijke gebieden werden bij elkaar gehaald om bij te dragen aan
de vorming van een beeld van de toekomstige maatschappij als geheel. Van tevoren
werden enkele basisveronderstellingen afgesproken, waarvan alle auteurs zouden
moeten uitgaan bij hun voorspellingen. Daarnaast werd veel tijd uitgetrokken voor
onderlinge confrontatie tussen makers van de bijdragen op de verschillende gebieden.
De interdisciplinaire uitwisseling bleef echter teleurstellend. Wetenschappers
uit de verschillende gebieden bleken niet bereid of in staat de eigen vooronderstellingen
ter discussie te stellen.
Gedurende de looptijd van de atv zijn de ambities voortdurend naar beneden
bijgesteld. In plaats van een integrale toekomstverkenning werd het een algemene
35 ja ar wrr
187